Fare (Mouse) Nedir?
Mouse genellikle avuç içi ile tutup hareket ettirilerek bilgisayar ekranındaki ok şeklindeki imleci kontrol eden, bilgi giriş aygıtıdır. Fareler, üretildikleri marka ve modeline göre üzerinde bir veya daha fazla sayıda tuş ve tekerlek bulundurabilir. Ayrıca rahat fare kullanımı için avuçta dikey pozisyonda tutulabilen ve parmağa yüzük gibi takılabilen fareler de mevcuttur. Bunların yanında dizüstü bilgisayarlarda bulunan ve dokunmatik çalışan Touchpad ve bunun avuç içinde kullanılan çeşitleri de vardır.
Mouse, elimizle yaptığımız hareketleri mekanik top, LED’li optik, lazerli optik yöntemlerle algılayabilir ve elde ettiği bilgileri bilgisayara kablo, kızılötesi, radyo dalgaları veya Bluetooth ile aktarabilir.
İlk bilgisayar faresi 1964 yılında Douglas Engelbart tarafından yapılmıştır. İlk bilgisayar faresinin hikayesini “İlk bilgisayar faresi” isimli yazımızdan inceleyebilirsiniz.
Fare Tuşları ve Görevleri
Günümüzde üretilen klasik bir bilgisayar faresinde üç adet tuş vardır. Bunlar sol tuş, sağ tuş ve ortada bulunan tekerlek şeklindeki tuştur.
Sol Tuş Görevleri
Fareyi doğru bir şekilde elimizle tuttuğumuzda işaret parmağımızın altına gelen tuştur. Sol tuşun tıklama sayısı, basılı tutma ve tıklanan yere göre farklı görevleri vardır.
Tek Tıklama: İmleci bir dosya veya klasörün üzerine getirip bir kez tıkladığımızda o dosya veya klasörü seçili hale getirir. Ayrıca bazı klavye tuşları ile birlikte kullanıldığında kısayol görevlerini de yerine getirir. Örneğin; “Shift” tuşuna basılı tutup sol tuşa bir kez tıkladığımızda imlecin bulunduğu yerden tıkladığımız yere kadar seçili hale getirir.
Çift Tıklama: İmleci, üzerine getirdiğimiz dosya veya klasörü açmamızı sağlar. Bunun yanında Office Word gibi kelime işlemci programlarında imleci, çift tıkladığımız konuma getirme ve imlecin üzerinde olduğu kelimeyi seçili hale getirme gibi görevleri vardır. Ayrıca klavye tuşları ile birlikte kullanıldığında bazı kısayol görevlerini de yerine getirir. Örneğin; “Ctrl” tuşuna basılı tutup bir klasöre çift tıkladığımızda o klasörü ayrı bir pencerede açar.
Üç Tıklama: Word gibi programlarda ya da bir internet sayfasında bir kelimenin üzerine gelip üç kez tıkladığımızda o kelimenin içinde geçtiği tüm paragrafı seçili hale getirir.
Basılı Tutma: Sol tuşa işaret parmağımızla basılı tuttuğumuzda dosya, klasör ve kelimeleri taşıma işlemi yapar. Ayrıca bir pencerenin adının bulunduğu çubuğa basılı tuttuğumuzda yine taşıma görevini yerine getirir. Bunun yanında pencerelerin kenarlarına basılı tuttuğumuzda ise pencere boyutunu değiştirmemizi sağlar.
Sağ Tuş Görevleri
İşletim sisteminin özelliklerine göre imlecin bulunduğu yere bağlı olarak değişen gizli menüler bulunmaktadır. Bu menülerin içinde, tıklanan dosya, klasör, pencere, sayfa veya programın çeşitli komut, ayarlama ve özellik bilgileri yer alır. Bu menüleri açmak için farenin sağ tuşu, imlecin bulunduğu ilgili yerde bir kez tıklanır.
Tekerlek (Orta Tuş) Görevleri
Tekerlek Döndüğünde: Sayfanın ekrana sığmadığı ve ekranın sağında kaydırma çubuğu belirdiğinde, sayfayı aşağı yukarı hareket ettirmemizi sağlar. Ayrıca klavyeden “Ctrl” tuşu ile birlikte bir sayfada kullanıldığında sayfa boyutunu büyütür ve küçültür. Aynı işlemi masaüstü ve klasör içinde kullanıldığında ise simgelerin boyunu küçültür ve büyütür.
Tekerleğe Basıldığında: Sayfanın ekrana sığmadığı ve ekranın sağında kaydırma çubuğu belirdiğinde tekerleğe bir kez tıklanırsa imleç görünümü değişir ve sayfayı yukarı-aşağı ve sağa-sola kaydırabiliriz. Ayrıca web tarayıcılarda bir bağlantı üzerine gelip tekerleğe tıklandığında o bağlantıyı yeni sekmede açar. Bir sekmeyi kapatmak istediğimizde ise sekmenin üzerine tekerlekle tıklamak yeterlidir.
Fare Tuşlarının Yerini (Görevlerini) Değiştirme
Windows işletim sisteminde farede bulunan sol ve sağ tuşların görev yerlerini değiştirebiliriz. Yani sağ tuşun yaptıklarını sola, sol tuşun yaptıklarını sağ tuşa aktarabiliriz.
Bu işlemi yapmak için Denetim Masasından “Tüm Denetim Masası Öğeleri” ne tıklayıp ya da görüntüleme ölçütünü “Küçük Simgeler” olarak ayarladığımızda oradan “Fare” yi seçiyoruz.
Ardından “Düğmeler” sekmesine tıklayıp “Birincil ve ikincil düğmeleri değiştir” kutucuğunu işaretlediğimizde tuşların görev yerleri değişecektir.
Ayrıca “Fare Özellikleri” penceresinden farenizin hızını, imlecin çeklini ve boyutunu da değiştirebilirsiniz. Aynı işlemleri işletim sisteminizin arama çubuğuna “fare ayarları” yazarak ta yapabiliriz.
Ergonomik Fare Kullanımı
Mouse (fare) satın alırken boyutunun el ve parmaklarımıza uygun olması fare kullanımı için önemlidir. Fareler ortalama bir insan elinin ve parmaklarının en rahat tutuş şekline göre tasarlanmış cihazlardır. Ancak bileğin, avuç içinin ve parmakların fare üzerinde yanlış şekillerde kullanılması hem rahat kullanılamaması adına hem de kas-eklem sağlığımız açısından bazı olumsuz sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir.
Daha rahat ve kolay bir fare kullanımı için dikkat etmemiz gerekenler şunlardır;
- Satın alırken elimizin ve parmaklarımızın boyutuna göre ergonomik bir fare seçilmelidir.
- Fare, klavye ile aynı hizada olmalıdır.
- Farenin rahat hareket etmesini sağlayacak ve yumuşak bir bilek desteği sunan mouse pad olmalıdır.
- Farenin en üst noktası avuç içimizle, baş parmağımız farenin sol kenarı ile ve serçe parmağımız sağ kenarına temas edecek şekilde kavranmalıdır.
- İşaret parmağımız farenin sol tuşuna, orta veya yüzük parmağımız sağ tuşuna denk gelecek şekilde tutulmalıdır.
- Bileğimiz düz ve sabit bir şekilde konumlandırılmalıdır.
- Bileğimiz sağa-sola ve yukarı-aşağı bükülmemelidir.
- Mümkünse dirseğimiz masadan destek almalıdır.
- Fare ve mouse pad temizliğine önem verilmelidir.
- Klavye, fare, yazı ve okuma alanı, dirsekler vücuda bitişik, eller açılmış durumda iken, dirseği masadan kaldırmadan çizilen yayın içinde olmalıdır. (Kol dairesi)
