🔎 Karar Yapısı Nedir?
Blok tabanlı programlamada karar yapısı, programın şartlara (koşul) göre farklı yollar izlemesini sağlar. Bu yapıda, bir koşul değerlendirilir ve bu koşul doğruysa bir işlem yapılır, yanlışsa farklı bir işlem yapılabilir veya hiç işlem yapılmayabilir.
En yaygın karar yapısı şudur:
- Eğer…ise (if)
- Eğer…ise değilse (if-else)
Bu yapıların Scratch’taki blok görünümleri şöyledir:
- 🟨 Eğer (koşul) ise: → Sadece koşul doğruysa çalışır.
- 🟨 Eğer (koşul) ise değilse: → Koşul doğruysa bir işlem, yanlışsa başka bir işlem yapılır.
🔄 Doğrusal Mantık ile Karşılaştırma
| Özellik | Doğrusal Mantık Yapısı | Karar Yapısı |
|---|---|---|
| Akış Şeması | Tek bir doğrultuda sırayla ilerler | Koşula bağlı olarak farklı yönlere sapabilir ve sıra atlanabilir |
| Kontrol | Kullanıcıya ya da duruma göre değişmez | Kullanıcı girişi veya durumlara göre değişebilir |
| Örnek | Bir karakterin adım adım yürümesi | Bir karakter başka bir karaktere değerse yön değiştirmesi |
| Kullanım Alanı | Mini animasyonlar, giriş, çıkış, hesaplama gibi işlemlerde | Oyunlar, etkileşimli uygulamalar, koşullu hareketler |
🧪 Örnek Etkinlikler
Etkinlik 1: Ehliyet Uygulaması 👮♂️
Senaryo: Kullanıcıdan bir yaş girmesi istensin ve girilen yaş, belirtilen koşulu sağlıyorsa “Ehliyet Alabilirsin!”, sağlamıyorsa “Ehliyet Alamazsın!” desin.
Koşul: Eğer kullanıcı 17 yaşından büyük ise ehliyet alabilir, değilse alamaz.
İşlem Adımları:
- Sahne dekorunu değiştirin. (Biz bir cadde-yol dekoru tercih ettik.)
- Sahneye bir kukla ekleyin. (Biz polise en çok benzeyen Prince kuklasını tercih ettik.)
- Kuklaya ait kodları yerleştirin.
💡 Fikir: Sahneye bir araba kuklası ekleyip polisin arabayı durdurmasını ve araba içerisinden başka bir karakter çıkarak karşılıklı konuşmalarını sağlayabilirsin.
Kuklaya Ait Kodlar ve Açıklamaları:
1- Yeşil Bayrağa Tıklandığında: Kodların yeşil bayrağa tıklandığında çalışmasını istedik.
2-“Yaşını girer misin?” diye sor ve bekle: Kullanıcıdan bir yaş girmesini istedik.
3- Eğer “…” ise “…” değilse “…”: Koşulumuz sağlanırsa ve sağlanmazsa neler olacağını belirtmek için kullandık.
4- Büyüktür Operatörü: Sol cebine Cevap bloğunu, sağ cebine 17 değerini girerek koşulumuzu belirledik ve eğer ise değilse bloğunun altıgen gözüne yerleştirdik.
5- 2 sn boyunca “Ehliyet Alabilirsin!”: Eğer koşul sağlanırsa ne olacağını belirttik.
6- 2 sn boyunca “Ehliyet Alamazsın!”: Eğer koşul sağlanmazsa ne olacağını belirttik.
Etkinlik 2: Robotu Portaldan Geçir! 🌀
Senaryo: Robotumuz kendi üzerine fare ile her tıklandığında ilerlesin ve portala temas ettiğinde gözden kaybolsun.
Koşul: Eğer robot, portal kuklasına değiyor ise kaybolsun.
İşlem Adımları:
- Sahne dekorunu “Spaceship” yap.
- Sahneye “Retro Robot” isimli kuklayı seç ve kostümlerden istediğin bir robot kostümünü seç.
- Sahneye “Sun” isimli kuklayı ekle ve çizim ekranından tüm görseli seç ve daralt. (Kendi portalını da çizebilirsin.)
- Kodlamaya başla
Robot kuklasına ait kodlarda yeşil bayrak ile çalışmanın sıfırlanarak en başa dönmesini sağladık. Kendisine tıklandığında ise ilerlemesini ve eğer “Sun” kuklasına değiyorsa boyutunun küçülerek kaybolmasını sağladık.
Sun kuklasına ait kodlarda ise döngü yapısı konusunda diğer çeşitlerini detaylı inceleyeceğimiz sürekli tekrarla bloğunun içerisine renk etkisini 5 değiştir kodunu ekleyerek, kuklanın renginin sürekli değişmesini sağladık.
Etkinlik 3: Sayı Tek mi Çift mi?
Senaryo: Kullanıcıdan bir sayı girmesi istensin ve programımız bize sayının tek mi yoksa çift mi olduğunu söylesin.
💡 İpucu: Bir sayının 2 ile bölümünden kalan 0 ise o sayı çift sayıdır. Scratch’ ta bölümden kalanları bulmak için operatör kategorisindeki “tepedeğer” bloğu kullanılır. Scratch sürümüne göre bu blok “mod” adını da alabilir.
Koşul: Eğer Girilen sayı, 2′ ye bölündüğünde 0 kalanını veriyor ise Çift, değilse Tek sayı desin!
Bu etkinlikte kodların yeşil bayrak ile çalışmasını istedik ve başlangıca program ile ilgili bir kaç açıklama balonu ekledik.
Ardından soruyu, cevabı verdikten sonra tekrar sorması için “sürekli tekrarla” döngüsünü kullandık.
Koşul için ise eğer..ise..değilse bloğunda tepedeğer (mod) operatörü ile eşittir (=) operatörünü birlikte kullanarak verilen cevabın 2 ‘ye bölümünden kalanın 0 olup olmadığının kontrolünü sağladık.
Sıra Sende!
Aşağıdaki senaryoları karar yapısı kullanarak blok tabanlı kodlama aracınızda hazırlamayı deneyiniz!
Senaryo 1: Bayraklı Sınav 🎓
Kullanıcı “Türkiye’nin başkenti neresidir?” sorusuna cevap versin. Eğer “Ankara” cevabını verirse Türk bayrağı dekoru, yanlışsa kırmızı çarpı dekoru gösterilsin. Ayrıca soruları artırarak bir bilgi yarışmasına da dönüştürebilirsiniz.
💡 İpucu: Dekor çizim ekranından bayrak ve kırmızı çarpı dekorları çizebileceğiniz gibi internetten bulduğunuz görselleri “Dekor Yükle” butonu yardmıyla çalışmanıza ekleyebilirsiniz.
Senaryo 2: Yaş Grubu Belirleyici 🧒👨👴
Senaryo: Kullanıcı yaşını girer ve yaşına göre çocuk, genç, yetişkin gibi sınıflandırma yapılır.
💡 İpucu: Karar yapısına ait kontrol blokları sadece tek şarta bağlı olarak çalışmayabilir. Eğer..ise ve eğer..ise..değilse bloklarını birbirlerinin içerisine yerleştirerek, birden fazla koşulun kontrolünü sağlayabiliriz.
"Kaç yaşındasın?" sorusunu sor
eğer (cevap < 13) ise
"Bir çocuksun!" de
değilse
eğer (cevap < 20) ise
"Bir gençsin!" de
değilse
"Yetişkinsin!" de
