Tarih öncesinde şekillerin çizildiği mağara duvarları, kağıdın icadından sonra cilt cilt yazılan kitaplar, günümüzde Terabyte’ ların sığdırıldığı cihazlar ve gelecekte belki Yottabyte’ların saklanacağı depolama birimleri, belki de insan beyninin kopyalanacağı yeni hafıza teknolojileri… Bilgiyi saklamak, insanoğlu için varlığından itibaren temel bir ihtiyaç olmuştur.
Teknolojinin hızlı gelişimi ile birlikte ilerleyen veri depolama sistemlerinin nereden nereye dedirtecek geçmişine ve geleceğine gelin birlikte bakalım.
Geçmişte Kullanılan Depolama Birimleri
1- Punch Card – Delikli Kart (1881)
1881 yılında Herman Hollerith tarafından geliştirilen delikli kartlar 19. ve 20. yüzyıla damgasını vurdu. Kağıttan elde edilen bu depolama birimi 1970’lere kadar kullanıldı.
Bilgiler ekranda yazıldıktan sonra, 90 mm x 215 mm ölçülerindeki hiç delinmemiş bir miktar kart, özel bir makineye yerleştirilirdi. Makine bunlara ekrandaki bilgileri işleyecek şekilde küçük delikler açardı. Ardından deliklere uygun çıkıntıları olan makinelere takılarak okunur ve ekrana aktarılırdı. Bir sayfa yazı yazmak için yaklaşık 65 – 100 adet delikli kart kullanılırdı.
2- Williams Tüpü – Williams-Kilburn Tube (1946)
Freddie Williams ve Tom Kilburn tarafından geliştirilmiştir. İlk Rastgele Erişimli Bellek (RAM- Random Access Memory) olarak kabul edilir ve transistör içermeyen ilk bilgisayarlarda başarıyla kullanılmıştır.
Williams tüpü, bir katot ışın tüpü (CRT) üzerinde bir nokta ızgarası görüntüleyerek çalışıyordu. CRT’ lerin çalışma şekli nedeniyle bu her nokta üzerinde küçük bir statik elektrik yükü oluşturuyor ve her bir noktadaki yük, ekranın hemen önündeki ince bir metal levha ile okunuyordu.
3- Manyetik Bant (1950)
1950’li yıllara damgasını vuran ve IBM’in önderliğinde geliştirilen manyetik bant, veri depolama teknolojisini de bir adım öteye taşıyarak daha büyük verilerin taşınabilmesine imkan sağlamıştır.
Neredeyse 10.000 delikli kartın toplamı kadar veriyi taşıyabilen manyetik bantların disk veri depolama teknolojisinden en büyük farkı rasgele erişim değil, sıralı erişim ortamına sahip olmasıdır.
4- Silindir Bellek (1950)
Sabit diskin öncüsü olan manyetik silindirler, tıpkı manyetik bantlar gibi ferromanyetik kayıt malzemesi ile kaplanmış metal silindirlerdi.
Bir sabit disk gibi kafaları vardı. Ancak bu kafalar veriyi aramak yerine sahip olduğu birçok statik kafa ile doğru manyetik sektörün hizaya gelmesini bekliyordu.
Farklı boyutlarda ve hızlarda bir çok silindir mevcuttu ve genel olarak birkaç kilobayt veri saklayabiliyorlardı.
Manyetik silindirler, 1950’lerin sonlarında manyetik çekirdek belleği ve sabit diskler ortaya çıkana dek elektrikli bilgisayarların ana çalışma belleği rolünü oynadılar.
5- Manyetik Çekirdek Belleği (1952)
Çok uzun bir süre hatta 1980’lere kadar kalıcı verileri okumanın ve yazmanın tek yolu manyetizmayı kontrol etmekti.
Delinmiş kartlar ve manyetik bant, veri girişi için kullanım alanlarına sahipti. Ancak eski bilgisayarların iç, mekanik olmayan parçalarıyla karşılaştırıldığında inanılmaz derecede yavaştı.
Manyetik çekirdek belleği uzun süreli depolayabilen ilk rastgele erişim belleği idi (RAM). Manyetik çekirdek belleği, veri okuma ve yazma işini 2mm çapındaki ferrit halkalarının manyetizmasını ayarlayarak yapıyordu.
O zamanlar çekirdek belleğin üretimi elle örülerek yapılıyordu. Mikroskop kullanılarak yapılan bu iş için başta konfeksiyonculardan faydalanılıyordu.
1950’lerin başlarında icat edilen çekirdek bellekler, 1960’larda fiyatı düşene dek manyetik silindirlerin yerine geçemedi.
6- Sabit Disk – Harddisk (1953)
Manyetik çekirdek belleği, bilgisayar RAM’ lerinde manyetik silindirlerin yerini alsa da, manyetik teypler kalıcı depolama için tek seçenekti. Fakat IBM’e göre RAM ile teypler arasında bulunan yeni bir depolama birimine ihtiyaç vardı. Sonuç olarak IBM, 1953’de ilk sabit diski icat etti.
1956’da sevkiyatı yapılan IBM 305 RAMAC bilgisayar, ilk sabit diske sahipti. 9m x 15m boyutlarındaki dev bilgisayarın ilk ticari sabit diski, 1.5 metrelik bir küptü. 24 inç’lik (61cm) plaklara ve 5MB kapasiteye sahip olan cihaz, 64.000 delikli kartın yerine geçiyordu. 1.200 RPM ile dönen plaklarda okuma ve yazma için sadece iki kafa kullanılıyordu. Dönüş hızının yavaş oluşu ise, erişim hızının 1 saniye gibi yavaş bir değer olmasıyla sonuçlanıyordu.
Sabit Disklerin Tarihsel Gelişimi
1956 – IBM firması 50 adet 61 cm çapında diskten oluşan 5 MB’lık 305 RAMAC’ı üretti.
1973 – IBM 3340 Winchester markalı 30 MB’lık ünlü sabit diski üretti.
1980 – Seagate firması günümüzdeki 5,25 inç’lik CD sürücülerinin iki katı yükseklikteki 5 MB’lık ST 506 modelini üretti.
1983 – IBM’in ürettiği PC/XT bilgisayarları ile birlikte sabit disk birçok kişisel bilgisayar için temel donanım haline geldi.
1985 – Günümüzdeki 5,25 inç’lik CD sürücülerinin büyüklüğünde (1,6 inç yükseklikte) sabit diskler üretildi.
1988 – İlk 2,5 inç’lik harddiskler PrairieTek tarafından üretildi.
1987 – 3,5 inç’lik , 500 MB’a varan büyüklüklerde sabit diskler üretildi.
1997 – IBM masaüstü bilgisayarlar için 16,8 GB’lık bir sabit diski piyasaya sürdü.
1998 – 25 GB’lık diskler piyasaya çıktı.
1999 – 10,000 d/d hızında 73 GB disk üretildi.
2000 – IBM, 1 GB’lık Microdrive’ı üretti.
2006 – 200 GB hafızaya sahip 2,5 inch’lik harici harddiskler USB 2.0 desteği ile üretilmeye başlandı.
2007 – Hitachi, 1000 GB’lık (1 TB (Terabyte)) sabit sürücüyü üretti.
2008 – İlk SSD disk piyasaya sürüldü. Detaylı anlatımını aşağıda bulabilirsiniz.
2008 – Western Digital, 2000 GB’lık (2 TB (Terabyte)) (3,5″ 5400 RPM) sabit sürücüyü üretti ve 2009’un ilk çeyreğinde satışına başlandı.
2011 – Seagate, 3000 GB’lık (3 TB (Terabyte)) (3,5″) sabit sürücüyü üretti ve satışa sundu.
2015 – Western Digital, 10.000 GB’lık (10 TB (Terabyte)) (7200 RPM) sabit sürücüyü üretti.
2021 – Ocak 2021 ‘de 20 TB’lık ilk HAMR Disk piyasaya sürüldü. Detaylı anlatımını aşağıda bulabilirsiniz.
7- Kaset (1963)
CD ve MP3 player’lardan önce yoğun bir şekilde manyetik bir ses kayıt platformu olan kasetler kullanılıyordu.
İlk olarak 1963 yılında Philips tarafından tanıtılan kaset, bir sonraki yıl ABD pazarına merhaba dedi. 1970’li yıllarda bilgisayarlarda veri depolama birimi olarak da kullanılmaya başlanmıştı. Kasetlerin 90 dakikalık sürümleri, tek tarafı ile yaklaşık 700KB’lık bir veriyi taşıyabiliyordu. (Arka tarafı ile 1400 KB.)
8- Floppy Disk (1970)
Disketlerin gerçek serüveni IBM’in 23FD model disketleriyle ilk kez 1970’li yıllarda başladı.
İlk önceleri sadece salt-okunur formatta çalışabilen disketler, daha sonraki modellerinde ise yazma yeteneğine de kavuştular ve ilerleyen yıllarda 80 KB’lık kapasiteye kadar ulaştılar.
8″ Floopy Disk, 5.25″ Floppy Disk ve 3.5″ Floppy Disk olarak devam eden disketlerin boyutları küçüldükçe kapasiteleri arttı. Bugün bile az da olsa halen kullanılıyorlar.
9- CD-ROM (1980) / CD-RW (1997)
İlk optik disk, aslında 1958’de icat edilmişi fakat ilk ticari uygulaması 1972’ye kadar tanıtılmadı.
12 inç boyutlu Laserdisc, 1978’lerde geç te olsa piyasada kendine yer bulabildi ancak uygun fiyatlı VHS kasetlerinin piyasadaki varlığı, pahalı ve kullanışsız Laserdisc’in şansını elinden almıştı.
Ancak Laserdisc’in küçük sürümü kompakt diskin hikayesi, biraz daha güzel. İlk kez 1982’de ortaya çıkan kompakt ses diski, manyetik teyp ile girdiği rekabetten galip çıktı. Veri depolama CD-ROM’ları 80’lerin ortalarında ortaya çıkmaya başladı ve 1990’da Sony ve Philips, ilk CD-R’yi tanıttılar.
CD’ler, 90’ların ortalarında Windows 95’in dağıtım birimi olabilecek kadar yaygın hale gelmişlerdi.
10- Manyetik Optik Disk (1990)
1990’lı yılların başında ilk kez ortaya çıkan manyetik-optik disk sürücüler, adından da anlaşılacağı üzere manyetik ile optik teknolojilerini bir araya getiren yeni bir disk teknolojisiydi. Yani bir floppy disk içerisindeki bant yerine konmuş CD’nin birleşimi gibi düşünebiliriz.
90mm ebatlarında ve 2.6GB’lık bir kapasiteye sahip olan bu diskler bugün için hala kendine kullanım alanı bulabiliyor.
11- Mini Disk (1992)
Bilgisayar teknolojisinin gelişmesiyle birlikte cihazların da ebatları bir hayli küçüldü. Elbette bundan CD’ler de etkilendi ve 1992 ila 1996 yılları arasında MiniDisc denilen küçük çaplı CD’ler hayatımıza girdi.
Manyetik optik teknolojisini biraz daha ileri bir noktaya taşıyan MiniDisc, 1GB’lık bir kapasiteye sahipti ve popülerliğinin en fazla görüldüğü zaman dilimi 1993 senesiydi.
12- Compact Flash (1994)
Günümüzde ileri teknoloji ürünü olan tüm DSLR kameralarda yer alan Compact Flash(CF), taşınabilir cihazlar için vazgeçilmez bir veri taşıma birimidir.
Type I denilen birinci nesil CF kartlara nazaran daha kalın bir yapıda olan Type II CF Kartları, günümüzde düşük maliyeti ve daha yüksek performans değerlerine sahip olmasıyla dikkat çekerken, kapasiteleri 512 GB’a kadar ulaşabiliyor.
13- Zip Drive (1994)
1990’lı yılların ortasına kadar, 1.44MB’lık disketler artık PC’ler için bir standart halini almıştı. Ancak bu disketlerin düşük kapasitesi kullanıcıları yeni arayışlara itiyordu.
1994 yılının gelmesiyle birlikte ise Zip Drive hayatımıza girdi. 100MB’lık kapasitesiyle 70 diskete bedel olan Zip sürücü, 1MB/saniye veri transfer hızı oranıyla da disketleri gölgesinde bırakmayı başarmıştı. İlerleyen zamanlarda ise Zip sürücünün kapasitesi katlanarak artarak 250MB ve ardından 750MB’a kadar yükseldi. Ancak gelişen diğer medya birimleriyle daha fazla rekabet edecek gücü kendinde bulamayan Iomega, Zip sürücüsünü yaygınlaştırma imkanını bir türlü bulamadı.
14- Jaz Drive (1995)
1995 yılının ortalarına doğru ilk kez ortaya çıkan Jaz Drive, disket sürücülere nazaran daha hızlı bir şekilde yayılma imkanı buldu.
1GB ile başlayan ve ardından 2GB’lık kapasitesiyle dikkat çeken Jaz Drive, 5400RPM hızında dönen manyetik plakları kullanıyordu.
15- DVD (1995)
1995 yılında ortaya çıkan ve başlarda sinema sektörü için bir devrim niteliği taşıyan DVD’ler, yedekleme birimi olarak da yıllar geçtikçe CD’lerin yerini almaya başladılar; zira 700MB’lık kapasiteli CD’leri 6’ya katlayan DVD’ler, kullanıcılara 4.7GB’lık bir kapasite sunuyordu.
Çift katmanlı DVD modelleriyle birlikte kapasiteleri 8GB’a kadar yükselen DVD’ler, günümüzde halen yoğun bir şekilde kullanılıyor.
16- SmartMedia (1995)
SmartMedia formatı, MiniCard ve CompactFlash formatlarıyla rekabet edebilmek için 1995 yılında Toshiba tarafından piyasaya sürüldü.
O zamanlardan günümüze kadar pek çok dijital kamera ve mobil aygıtta kullanılmış olsalar da 2 MB ile 128 MB arasında değişen kapasitelere sahip SmartMedia hafıza kartları artık üretilmemektedir.
17- SuperDisk – LS 120 (1997)
1997 yılında 3M firması tarafından satışa sunulan SuperDisk, diğer adıyla LS-120, 120MB’lık kapasiteyle başladığı kısa hayatına bir süre sonra 240MB ile devam etti. 3.5 inç’lik disketlerden kullanıcıları uzaklaştırmak isteyen 3M, SuperDisk’i kullanıcılar için daha cazip bir yedekleme birimi haline getirmeye çalıştı. Disketlere göre yazma ve okuma hızı konusuna bir hayli ileri bir seviyede olan SuperDisk’in ömrü ise tüm bunlara rağmen 3 seneyle sınırlı kaldı.
18- Microdrive (1999)
Minyatür bir harddisk olan 1 inçlik Microdrive ilk olarak 1999’da IBM tarafından üretildi.
İlk Microdrive’lar 170 MB ve 340 MB depolama kapasitesine sahipti. CompactFlash Tip II kart slotu ile uyumlu olan Microdrive’lar Hitachi firmasının da geliştirmeleriyle 2006 yılına kadar kapasitesini 8GB ‘a çıkardı.
iPod Mini, Dell Digital Jukebox gibi mobil platformlarda kendine yer bulabilmişti. Ancak Compact Flash’ların kapasitesini 512 GB’a çıkarmasıyla önemini yitirmiş ve 2012 yılında üretimi durdurulmuştur.
19- USB Flash Drive (2000)
Hafifliği ve taşıma kolaylığı ile depolama birimleri arasında belki de kendini en çok sevdirenidir. USB Flaş bellekler entegre bir USB arayüzüne sahip flash bellek içeren bir veri depolama cihazıdır .
Temeli 1980’lerin başlarına dayanan USB belleklerin patent başvurusu 1999’a ve ilk satışı 2000 yılına dayanmaktadır.
Kolay çıkarılabilir ve yeniden yazılabilir olan USB belleklerin fiyatları zamanla düşerken depolama kapasiteleri artmıştır.
Mart 2016 itibarıyla , 8 ila 256 GB arasında hafızaya sahip flash sürücüler sıklıkla satılırken, 512 GB ve 1 TB birimler daha seyrekti. 2018 itibariyle, flash sürücülerin depolama kapasitesi 2 TB’ a ulaştı. Teknoloji ile üreticiler arasındaki rekabetin gelişmesiyle kapasiteleri her geçen gün artmaktadır.
20- Hafıza Kartı – SD Memory Card (2001)
SD Kart, Türkçe “Güvenli Sayısal Hafıza Kartı” anlamına gelen “Secure Digital Memory Card” ın kısaltmasıdır. Türkçe Güvenli Sayısal Hafıza Kartı. Sandisk firması tarafından 2001 yılında, Toshiba’nın Multimedia Card (MMC) formatının geliştirilmesiyle ortaya çıktı.
Başlangıçta 32 ve 64 MB’lık kapasiteleriyle kullanıcılara sunuldu. SDHC olarak ise 32 GB’a yükseldi.
Bugün 2 TB’ı aşkın kapasiteye ulaşan SD kartlar fotoğraf makinalarımızın vazgeçilmez parçası olmaya devam ediyor.
21- Taşınabilir Hard Disk (2006)
Günümüz laptoplarında halen kullanılmakta olan 2,5 inç’lik sabit diskler ilk olarak PrairieTek tarafından 1988 yılında üretildi ve 20 MB hafızaya sahipti.
2006 yılına gelindiğinde ise 200 GB hafızaya sahip 2,5 inç’lik sabit diskler USB 2.0 desteği ile üretilmeye başlandı. Böylece laptoplardaki dahili özelliğinin yanında harici olarak da taşınabilir bir depolama birimi seçeneği haline geldi. Günümüzde halen popülerliğini korumakta.
22- SSD Harddisk (1978-1991-2008)
Katı Hal Sürücü de denir. Standart bir HDD harddiskte bulunan motor, disk ve kafalar gibi hareketli parçaları yoktur. Bu da SSD’leri HDD harddisklere göre hem daha hızlı hem daha sessiz hem de daha dayanıklı yapar.
SSD harddise sahip bir bilgisayarın açılış hızı HDD harddiske göre 10 kat daha hızlıdır. Veri transfer hızında da aynı ölçüde avantaja sahiptir.
SSD’lerin geçmişini farklı başlıkta incelemek mümkün. RAM ve benzer teknolojiyi kullanan SSD’ler, Flash tabanlı SSD’ler ve Kurumsal Flash EFD SSD’ler.
RAM benzeri teknolojiyi kullanan ilk SSD’lerin çıkış tarihi 1976 yılına dayansa da kullanımına 1978’de başlanmıştır.
Flash tabanlı SSD’lerin ilk ortaya çıkışı ise 1980 yılında gerçekleşmiştir. Ancak ticari anlamda piyasaya sürülüşü 1991 yılında olmuştur. 20 MB olarak üretilen ilk flash tabanlı SSD ve zamanki dizüstü bilgisayarlarda da kullanılmıştır. Bu kapasite 1999’da 3,5 inç boyutla 18 GB’a 2007’de 320 GB’a, 2009’da 1 TB’a yükseldi.
2008 yılından itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanan SSD’lerin boyutu 2,5 inç ve kapasitesi ise 100 TB’ı bulmakta.
23 – HAMR ve HDMR Sabit Disk (2021)
HAMR (Heat-Assisted Magnetic Recording) ısı destekli manyetik kayıt anlamına gelmektedir. Yazma sırasında disk malzemesini geçici olarak ısıtarak manyetik bir cihazda depolanabilen veri miktarını büyük ölçüde artıran manyetik bir depolama teknolojisidir. Bu da onu daha açık hale getirir. Manyetik etkiler ve çok daha küçük bölgelere ve bir diskte çok daha yüksek düzeylerde veri yazmaya izin verir.
HAMR teknolojisinin halefi olarak öngörülen ve “ısıtılmış noktalı manyetik kayıt” anlamına gelen HDMR (Heated-Dot Magnetic Recording) teknolojisi de geliştirme aşamasındadır. Ancak en az 2025 veya daha sonrasına kadar mevcut olması beklenmemektedir.
Ocak 2021’de 14, 16 ve 20 TB HAMR diskleri Seagate firması tarafından piyasaya sürülmüştür.
Segate firmasının HAMR Disk tanıtım videosunu aşağıdan izleyebilirsiniz.
24- Çoklu Çalıştırıcılı Sabit Disk – MACH.2 Teknolojisi (Günümüz ve Gelecek)
MACH.2, verileri aralıksız aktaran iki bağımsız çalıştırıcıya sahip dünyanın ilk çoklu çalıştırıcılı sabit diskidir. MACH.2, tek bir diskte veri giriş ve çıkışlarının paralel olmasını sağlar. Diskin iki tarafındaki verileri eşzamanlı olarak okuyan veya yazar ve her sabit diskin saniye başına gerçekleşen girdi/çıktı performansını iki katına çıkarır.
İlk Mach.2 sabit disk çift aşamalı aktüatörlerle 14 TB kapasiteye sahiptir. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde 40+ TB kapasiteye ulaşması öngörülmektedir.
Seagate’in “Multi Actuator Teknoloji” si, yakın gelecekte ürünlere yerleştirilmek üzere geliştirme aşamasındadır.
Microsoft gibi yazılım devleri, Mach.2 disklerini bulut veri merkezi operasyonlarında kullanmak için Seagate ile birlikte çalışmaktadır.
Mach.2 ‘nin özellikleri ile ilgili detaylı bilgi edinebileceğiniz Seagate’e ait videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz.
25- Bulut Depolama (1960 – Günümüz)
İngilizce Cloud Storage kelimesinin Türkçe çevirisi olan “Bulut Depolama” çevrimiçi depolama hizmetidir. Bu hizmeti sağlayan firmaların, yukarıda saydığımız ve günümüzde kullanılan fiziksel veri depolama aygıtları üzerinden belirli bir alan vermesine dayanır.
Sistemde kullanıcılar, fotoğraf, video, pdf gibi dosyalarını saklayabilirler. İnternetin olduğu her yerde kullanıcı adı ve şifrelerini girerek bu dosyalara ulaşabilirler. Bulut depolamaya eklenen bilgiler üçüncü kişilerle kesinlikle paylaşılmaz.
Bulut bilişimin, 1960’larda Joseph Carl Robnett Licklider tarafından, insanları ve verileri herhangi bir yerden birbirine bağlamak için ARPANET üzerindeki çalışmasıyla icat edildiğine inanılmaktadır.
1983’te CompuServe firması kullanıcılarına yüklemeyi seçtikleri dosyaları saklamak için kullanılabilecek küçük bir disk alanı sundu.
1994 yılında AT&T , kişisel ve iş iletişimi ile girişimcilik için çevrimiçi bir platform olan PersonaLink Services’i başlattı. Bu servis, tümüyle web tabanlı olan ilk bulut bilişim türlerinden biriydi.
Şirketin reklamlarında “Elektronik buluşma yerimizi bulut olarak düşünebilirsiniz.” sloganını kullanılmıştı.
2005 yılında Box , işletmeler için çevrimiçi dosya paylaşımı ve kişisel bulut içerik yönetimi hizmetini duyurdu.
2006 yılına gelindiğinde Amazon Web Services , bulut depolama hizmeti AWS S3’ü 2006 tanıttı. Bu hizmeti kullanan SmugMug , Dropbox ve Pinterest gibi popüler şirketler sayesinde bilinirliği arttı.
Günümüzde Google Drive, One Drive, DropBox, SkyDrive, iCloud , Yandex Disk, Open Drive, EBA Dosya, Mynet Depo gibi bulut depolama hizmeti veren servisler bulunmaktadır.
Bulut depolama üzerinde genel olarak 50 GB’a kadar ücretsiz depolama yapılabilmektedir. Bu miktar hizmeti sunan servise göre değişmektedir. Bu alanların yetersiz gelmesi durumunda, ücretini ödeyerek daha büyük alanlara sahip olabilirsiniz. Bulut depolama sistemleri sayesinde hafızası dolan bilgisayar, tablet, telefon veya fotoğraf makinenizin hafızasını boşaltabilirsiniz.
Süper kaynak. Teşekkürler
Çok güzel ve emek verilmiş bir içerik. Elinize sağlık.
Teşekkürler