Etik Nedir?
Etik, doğru ve yanlış arasındaki ayrımı yaparak, doğru olanı seçme ve uygulama sürecini ifade eder.
Ahlak ve etik kavramları birbirine benzese de, aslında farklı anlamlar taşırlar. Ahlak, toplumun gelenekleri, yasaları ve genel kabulleri doğrultusunda şekillenirken; etik, bireyin doğruyu, haklıyı, iyiyi ve adil olanı belirleme ve bu değerlere uygun davranma sorumluluğuna odaklanır.
Etik, evrensel bir rehber görevi görür; bireyler, olaylar karşısında sadece toplumun beklentilerine değil, kendi vicdani değerlendirmelerine de dayanarak karar verirler. Bu yaklaşım, hem kişisel hem de toplumsal düzeyde daha adil ve sürdürülebilir bir yaşamın temelini oluşturur.
İnternet Etiği
Çevrimiçi (Online) ortamlarda diğer insanların hak ve hukukuna saygılı olmak noktasında nelerin yapılıp nelerin yapılamayacağının bilgisine internet etiği denir. İnternet etiği, gerçek hayatta iletişimde olduğunuz insanlara gösterdiğiniz saygı ve nezaketin aynıyla internet ortamında da gösterilmesi için bazı kurallar içerir.
Herhangi bir hak ihlaline uğramamak ve kullanılan sistemi de zafiyete uğratmamak için çevrimiçi ortamları kullanırken kullanım politikalarına uygun davranılmalıdır.
İnternet ortamında gezinirken ya da iletişim kurarken uymamız gereken önemli kurallardan bazıları şunlardır:
- İnsanların iletişim özgürlüğüne sahip olduğu gibi erişim özgürlüğüne de sahip oldukları unutulmamalı, diğer kullanıcıların haklarına saygı gösterilmelidir.
- İnternet ortamında kimseye zorbalık/taciz yapılmamalı, kötü söz söylenilmemeli ve istemeden kimseye art niyetli davranışlar sergilenmemelidir.
Suça Ortak Olmayın
- İnternet ortamında uygun olmayan (yasadışı) içerikleri indirmekten, paylaşmaktan veya saklamaktan kaçınılmalıdır. Bu tarz içeriklerin üretilmesi ve paylaşılmasının suç teşkil ettiği unutulmamalıdır.
- İnternet üzerinden yapılan herhangi bir paylaşımın, birdenbire milyonlarca kişiye erişebileceği her zaman hatırda tutulmalı ve çevrimiçi ortamlarda buna göre davranılmalıdır.
- Fikir ve sanat eserleri ile telif hakları ve lisanslama konusunda titiz davranılmalıdır. Telif hakkı olan materyallerin lisanssız kopyaları oluşturulmamalı veya bu materyaller indirme amaçlı kullanılmamalıdır. Sahibi olunmayan eserler topluluklarla paylaşılmamalıdır.
- Elektronik ortamlara bağlanan cihazlara, sistemlere veya sistemlerde bulunan bilgi kaynaklarına erişim yetkiniz yok ise girilemeyeceği ve kasıtlı olarak sisteme müdahale edilemeyeceği veya işleyişinde değişiklikler yapılamayacağı her zaman hatırda tutulmalıdır. Aksi takdirde, Türk Ceza Kanunu’na göre bu fiillerin suç teşkil ettiğini aklınızdan çıkarmayınız.
- Zincir mesajlara cevap verip, zincirin uzamasına neden olunmamalıdır.
- Bilgisayarlar ve bilişim ürünleri insanlara zarar vermek için kullanılmamalıdır.
- Kişi, ürettiği yazılımın etkilerini düşünmelidir.
Nezaket Kurallarına Uyun ve Türkçemize Sahip Çıkın
- Mümkünse sadece başlık yazarken büyük harf kullanın. Başlık dışında sürekli kullanılan büyük harflerin internette bağırarak konuşmak anlamına geldiği unutulmamalıdır.
- Yazışmalarda dil bilgisi kurallarına dikkat edilmeli , “mrb”, “slm” gibi kısaltmalar kullanılmamalı ve dilimiz korunmalıdır.
- Espri niteliğinde yazılan cümlelerin yanlış anlaşılmamasına dikkat edilmelidir.
- Şaka amaçlı dahi olsa tehdit edici, kötü ve kaba sözler kullanılmamalıdır.
- Herkese açık tartışma ortamlarında yazışmalara dikkat edilmeli, saygılı olunmalıdır.
- İnsanların zafiyetlerinden yararlanılmamalıdır.
Özel Bilgilerinizi Paylaşmaktan Kaçının
- İnternet üzerinde görüşülen kişilerle, üye olunan sitelerde, forumlarda ve sosyal ağlarda isim, soyisim , T.C. kimlik numarası, adres, telefon gibi bilgileri özel bilgiler paylaşılmamalıdır.
- Güvenilen kişiler de dahil özel bilgilerinizi paylaşılmamalıdır. Unutulmamalıdır ki karşınızdaki kişi zannettiğiniz kişi olmayabilir.
- Hiçbir siteye gereğinden fazla bilgi verilmemelidir.
- Tanımadığınız kişiler sosyal ağlarda size arkadaşlık teklifi gönderebilir, bu teklifler kabul edilmemelidir. Unutmayın! karşınızdaki kişi sizin yaşınızdaymış gibi davranabilir, bunu asla bilemezsiniz. Bu kişilere eviniz, aileniz, okulunuz, maddi durumunuz gibi bilgiler vermekten kaçının. Fotoğraf ve video göndermeyin.
- İnternette gezinirken reklam veya bilgi çalmak amaçlı “Tebrikler, ödül kazandınız, ödülünüzü almak için tıklayın!” gibi aldatıcı resim ve yazılara tıklanılmamalıdır.
- Bu sitelere asla cep telefonu, adres gibi bilgiler verilmemelidir. Hiç farkında olmadan ücretli servislere üye olmuş olabilirsiniz.
Güçlü Bir Şifre Oluşturun ve Kimseyle Paylaşmayın
- İnternet üzerindeki hesaplarına ait kullanıcı adı ve şifreyi kimseyle paylaşmayın, hiçbir yere yazmayın ve kimseye göndermeyin. Unutmayın, hesabınızı ele geçiren bir kişi sizin adınıza suç işleyebilir, suçu o işler ama sorumlusu siz olabilirsiniz!
- Güçlü bir şifre oluşturarak hesaplarınızı koruyun. (Güçlü şifre oluşturma yöntemlerini Gizlilik ve Güvenlik konusunu inceleyerek öğrenebilirsiniz.)
- 18 yaşından küçükseniz; internette ailenizle birlikte gezinin, ailenizin zamanı yoksa ziyaret ettiğiniz siteleri not olarak daha sonra onların görüşünü alın.
- Ailenize sormadan internetten hiçbir şey satın almayın, kredi kartı bilgisi vermeyin. İnternet üzerinden sizi rahatsız eden kişileri çekinmeden ailenize bildirin.
Etik Davranışların Olumlu Sonuçları
Etik ilkelere uygun davranışlar, bireyler ve toplum üzerinde olumlu etkiler yaratır. İşte etik davranışların öne çıkan olumlu sonuçları:
Saygınlık Kazanma: Etik davranış sergileyen kişiler, çevrelerinde güvenilir ve saygı duyulan bireyler olarak tanınır.
Güvenilirlik: Sözünde duran ve etik kurallara bağlı kalan kişiler, başkalarıyla daha sağlam ilişkiler kurar ve güvenilir bir imaj oluşturur.
İyi Bir İmaj Sahibi Olma: Etik değerler, kişisel ve kurumsal düzeyde olumlu bir algı yaratır. Bu da bireylerin ve organizasyonların itibarını artırır.
Problem Çözümünde Yardım Görme: Adil ve dürüst yaklaşımlarıyla tanınan kişiler, zor zamanlarında çevrelerinden daha kolay destek alır.
Toplumda Kabul Görme: Etik davranışlar, bireyin toplumdaki yerini güçlendirir ve sosyal çevresinde daha kolay kabul görmesini sağlar.
Etik kurallara uymak, hem bireysel hem de toplumsal yaşamın kalitesini artırır ve sürdürülebilir bir güven ortamı oluşturur.
Etik İlkelerin İhlali
Etik ilkeler, bireylerin doğru, adil ve sorumlu davranışlar sergilemesini sağlayan temel kurallar bütünüdür. Ancak dijital dünyada bu kurallara uyulmaması, bireysel ve toplumsal düzeyde ciddi sorunlara yol açabilir. Etik ihlalleri, çevrimiçi güvenlik açıklarından mahremiyetin ihlaline kadar geniş bir etki alanına sahiptir ve olumsuz sonuçlar doğurur.
Etik İlkelerin İhlalinin Sonuçları
Bireysel Sonuçlar
İtibar Kaybı: Etik kuralları ihlal eden bireyler, çevrelerinde güvenilirliklerini yitirir ve itibarı zedelenir.
Hukuki Sorunlar: Yasal olmayan dijital eylemler (örneğin, telif hakkı ihlali veya kişisel verilerin izinsiz paylaşımı), ciddi hukuki yaptırımlarla karşılaşılmasına neden olabilir.
Sosyal İzolasyon: Etik dışı davranışları öğrenilen bireyler, sosyal çevreleri tarafından dışlanabilir ve itibarları kalıcı olarak zarar görebilir.
Psikolojik Etkiler: İhlal sonrası pişmanlık veya utanç gibi duygular, kişinin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Toplumsal Sonuçlar
Güvensizlik Ortamı: Etik ihlalleri, dijital dünyada bireyler arası güvenin azalmasına yol açar. Bu durum, çevrimiçi işbirliklerini ve iletişim ağlarını olumsuz etkiler.
Bilgi Kirliliği: Yanlış, eksik veya yanıltıcı bilgilerin paylaşılması, toplumun bilgi seviyesini düşürür ve doğru karar almayı zorlaştırır.
Dijital Platformlara Güvenin Azalması: Etik ihlalleri, insanların dijital platformlara olan güvenini sarsar. Bu da çevrimiçi aktivitelerin azalmasına veya sınırlanmasına yol açabilir.
Toplumun Ahlaki Erozyonu: Etik ihlallerinin yaygınlaşması, toplumsal değerlerin ve ahlaki normların zayıflamasına neden olabilir.
ÖNEMLİ NOT: İnternette yaptığınız her ziyaret, her veri girişi ve her paylaşım sizden geriye kalıcı izler bırakır (Dijital Ayak İzi). Önlemi alınmadan yapılan kullanımlarda farkında olmadan suç işeyebileceğinizi ya da suç mağduru olabileceğinizi asla unutmayın!
Çözüm Önerileri
Etik Farkındalığın Artırılması: Eğitimler ve kampanyalar aracılığıyla bireylerin dijital etik kurallarını öğrenmesi sağlanmalıdır.
Yasal Düzenlemeler: Etik ihlalleri önlemek için caydırıcı yasalar uygulanmalı ve düzenli denetimler yapılmalıdır.
Kültürel Değerlerin Güçlendirilmesi: Toplumda dürüstlük ve sorumluluk gibi değerlerin teşvik edilmesi, etik davranışların yaygınlaşmasına katkı sağlayabilir.
Etik ilkeler, hem bireylerin hem de toplumun sağlıklı bir dijital ortamda yaşayabilmesi için vazgeçilmezdir. Bu kurallara uymak, güvenli ve adil bir dijital gelecek inşa etmenin anahtarıdır.
