Dosya Nedir?
Bilgisayarda bilgilerin saklandığı birimlere dosya denir. Dosyalar, içerdikleri bilgi türüne göre ses, video, yazı, resim veya sunu dosyası olarak adlandırılır. Her dosyanın ne tür bilgi içerdiğini, dosya simgesine veya dosya uzantısına bakarak anlayabiliriz. Farklı türdeki dosyalar, genellikle onlara özel programlarla açılır ve çalıştırılır.
Dosya Yapısı
Bir dosya yapısı 3 kısımdan oluşur. Birinci kısım “dosya adı” ,ikinci kısım “nokta işareti” ve üçüncü kısım ise “dosya uzantısı” dır.
Dosya Adı
Dosyaları birbirinden ayırt etmek için kendimize özgü, anlaşılır ve içeriği yansıtan isimler vermeliyiz. Dosyaya içerikle ilgili bir isim vermek, dosyayı açmadan içinde ne olduğunu kolayca anlamamıza yardımcı olur. Örneğin, İstiklal Marşı’nın yer aldığı bir dosyaya “İstiklal Marşı.docx” ismini vermek, dosyanın içeriğini tanımlamak için hem bize hem de diğer kullanıcılara yol gösterir.
Bir dosya ismi en fazla 255 karakter olabilir; ancak, bazı özel karakterler kullanılamaz. Bu karakterler şunlardır: ? * : < > | ” \ /
Nokta
Dosya adı ile dosya uzantısını birbirinden ayırmak için kullanılan noktalama işaretidir. Tüm dosyalarda bulunmak zorundadır.
Dosya Uzantısı
Dosya türünü, hangi yazılımla oluşturulduğunu veya hangi yazılım ile açılabileceğini gösteren uzantılar, genellikle 3-4 harften oluşan İngilizce kısaltmalardır.
Örneğin, yazı dosyaları için kullanılan **.txt** uzantısı, İngilizce “TEXT” (metin) kelimesinden gelir. Yine, uygulama dosyaları için kullanılan **.exe** uzantısı, İngilizcede “çalıştırılabilir” anlamına gelen “Executable” kelimesinin kısaltmasıdır.
Bu uzantılar, dosyanın ne tür bilgi içerdiğini ve hangi programla açılabileceğini anlamamıza yardımcı olur.
Popüler Dosya Uzantıları
Bilgisayar veya mobil sistemlerde kullanılan bir çok dosya uzantısı vardır. Ancak karşımıza en fazla çıkan başlıca dosya uzantıları şunlardır.
Daha fazlası için Dosya Nedir Popüler Dosya Uzantıları Nelerdir? isimli detaylı içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
Klasör Nedir?
Ortak özelliğe sahip dosyalarımızı gruplandırarak saklayabildiğimiz birimlere klasör (dizin) adı verilir. Bilgisayarda klasörler genellikle sarı renkte görünür.
Klasörler, bilgisayarımız karmaşık ve kalabalık görüntüyü engeller ve daha düzenli ve sade hale getirir. Bu da hem bilgisayarımızın hem de bizim daha kolay ve hızlı çalışmamızı sağlar. Ayrıca bu sayede aradıklarımızı da daha kolay bulabiliriz.
Klasör kavramını örneklendirecek olursak, öğrencileri dosya, sınıfları da klasör olarak düşünebiliriz. Nasıl ki öğrencileri 5,6,7 ve 8. sınıf olarak gruplandırıyorsak oyun dosyalarını “oyunlar” klasörüne, müzik dosyalarını da “Müzikler” klasörüne yerleştirebiliriz.
Ya da başka bir örnekle; mutfakta çatal, bıçak, tabak ve tencerelerin aynı yere yerleştirildiğini düşünün. Mutfağımız ne kadar karmaşık görünür ve aradığımızı bulmak ne kadar zor olurdu değil mi?
Aşağıda, marketlerdeki reyon sisteminin örnek olarak verildiği görseli inceleyebilirsiniz.
Alt Klasörler
Bir klasör içerisine birden fazla yeni klasör oluşturabilirsiniz. Bir klasör içerisinde yer alan başka bir klasöre “Alt Klasör” denir.
Örneğin; şarkılarımızı gruplandırmak istiyorsan “Müzikler” adında bir klasör oluşturduk diyelim. Bu klasörümüzün içerisine “Pop Müzik”, “Türk Halk Müziği”, “Türk Sanat Müziği” , “Rock Müzik” adında yeni alt klasörler oluşturabiliriz.
Tabi ki bunların içerisine de yeni alt klasörler oluşturabilir ve “Yerli Pop” , “Yabancı Pop” gibi isimler verebilir, onların içerisine de “Slow” ve “Hareketli” gibi alt klasörler oluşturup kendi içinde de gruplandırabilirsiniz.
Klasör Oluşturmak ve Klasöre İsim Vermek
Yeni bir klasör oluşturmak için ekranda boş bir alana faremizle sağ tıklayıp “Yeni” seçeneğinden “Klasör” e tıkladığımızda yeni bir klasör oluştururuz.
Ancak bu yeni klasörümüzün adı varsayılan olarak “Yeni Klasör” ismiyle gelir. Bu ismi klasör içeriğimiz ile ilgili olacak şekilde değiştirmemiz gerekir.
Bunu klasörü ilk oluşturduğumuzda yapabileceğimiz gibi sonradan da yapabiliriz. Sonradan isim değiştirmek için klasörün üzerine sağ tıklayıp açılan menüden “Yeniden adlandır” seçeneğine tıkladığımızda klasör isminin arka planı mavi bir renk alır ve değiştirmemiz için hazır hale gelir.
Klasör veya dosya adını klavyeden değiştirmek istersek ismini değiştireceğimiz dosya veya klasörü seçip F2 tuşuna basabiliriz.
Dosyaya isim verirken kullanamadığımız ? * : < > | ” \ / karakterlerini klasörlere isim verirken de kullanamayız.
Önemli Not: Dosya ve klasör isimlerinde büyük ve küçük harfler aynı kabul edilir. Örneğin; Okul.avi dosyası ile OKUL.avi dosyaları aynıdır.
Önemli Not: Bir klasör içerisinde aynı isme ve aynı uzantıya sahip birden fazla dosya bulunamaz.Örneğin: Bir klasör içerisinde Bilişim.pdf dosyası varsa ikinci bir Bilişim.pdf dosyasını kabul etmeyecek ve bizden ismini değiştirmemizi isteyecektir.
Önemli Not: Bir klasör içerisinde aynı isme fakat farklı uzantıya sahip dosyalar bulunabilir. Örneğin: Bilişim.pdf ile Bilişim.txt dosyaları aynı klasörde bulunabilir.
Taşıma ve Kopyalama İşlemleri
Bir dosya veya klasörü bulunduğu konumuna “Kaynak Klasör”, taşınacağı ya da kopyalanacağı yeni konumuna “Hedef Klasör” adı verilir.
Taşıma ve kopyalama işlemi için ilgili dosya veya klasöre sağ tıklanır ve açılan menüden eğer taşıma işlemi yapılacaksa “Kes” seçeneği, eğer kopyalama işlemi yapılacaksa “Kopyala” seçeneği seçilir.
İşlem seçilince bilgisayar ilgili dosya veya klasörü hafızaya alır. (Hatta “Kes” seçeneğinde dosya ya da klasör rengi soluklaşır.)
Son olarak kopyalanacak ya da taşınacak hedef klasöre gidilir ve boş bir alana sağ tıklayarak açılan menüden “Yapıştır” seçeneği seçilir.
Bu işlemler klavyeden yapılmak istenirse ilgili dosya veya klasör seçilir, kopyalanacaksa Ctrl ile C tuşlarına, taşınacaksa Ctrl ile X tuşlarına birlikte basılır. Ardından hedef klasöre gidilir ve yapıştırma işlemi için Ctrl ile V tuşlarına birlikte basılır.
Silme İşlemleri
Bir dosya veya klasörü silmek için ilk olarak sağ tıklanır. Ardından açılan menüden “Sil” seçeneği seçilir. Bu işlemi klavyeden yapmak için ilgili dosya veya klasör seçilir ve “Delete” tuşuna basılır.
Silinen öğe masaüstünde yer alan “Geri Dönüşüm Kutusu” na gönderilir. Eğer silinen öğreyi geri getirmek istiyorsak Geri Dönüşüm Kutusu’na gidip ilgili öğeye sağ tıklanıp “Geri yükle” seçeneği tıklanır. Ancak öğeyi Geri Dönüşüm Kutusundan da silmek istiyorsak öğeye sağ tıklayıp “Sil” ya da Geri Dönüşüm Kutusu’na sağ tıklayıp “Boşalt” seçeneğini seçmemiz gerekir.
Arama İşlemleri
Arama yapılacak sürücü ya da klasör (dizin) açılır. Pencerenin sağ tarafında yer alan “Arama Çubuğu” na bulmak istediğimiz dosya veya klasör ile ilgili metin yazılır. Arama çubuğunu aktif hale getirmek için F3 tuşunu kullanabilir ya da Ctrl ile F tuşlarına birlikte basabilirsiniz.
Detaylı Arama İşlemleri
Adını hatırlayamadığımız ya da bir kısmı hatırladığımız veya uzantısı, bir kaç harfi, oluşturma zamanı gibi özelliklerini hatırladığımız dosyaları bulmak için detaylı arama işlemi yapılabilir.
Detaylı arama yapmak için pencereden Ara sekmesi seçilir ve aranacak özelliğe göre dosyanın türü, boyutu ve oluşturma tarihi gibi filtreler seçilerek arama yapılabilir.
Bir diğer detaylı arama yöntemi ise yıldız (*) ve soru işareti (?) sembolleri kullanılmasıdır. Soru işareti (?) sembolü “bilinmeyen tek bir karakter” için kullanılır. Yıldız (*) sembolü ise “bilinmeyen bir veya birden fazla sayıda karakteri” temsil eder.
Aşağıdaki görselden detaylı arama örneklerini inceleyebilirsiniz.
Kısayol Oluşturma
Kısayol Nedir?
Kısayol, bir dosya, klasör, uygulama veya diğer kaynaklara daha hızlı erişim sağlamak için kullanılan özel bir bağlantıdır. Simgesinin sol alt köşesinde bir ok işareti bulunur.
Kısayollar, orijinal dosyanın veya klasörün bir kopyası değildir; sadece bir bağlantı sağlar. Bu bağlantılar sayesinde, dosya ya da klasörün asıl konumuna gitmeden hızlı bir şekilde erişim sağlanır. Kısayola çift tıkladığınızda, bağlantılı olduğu dosya, klasör veya program çalıştırılır.
Kısayolun Özellikleri:
- Hızlı Erişim: Kısayollar, sık kullanılan dosya veya uygulamalara kolayca ulaşmanızı sağlar.
- Yer Kaplamaz: Kısayollar orijinal dosyanın bir kopyası olmadığı için disk üzerinde çok az yer kaplar.
- Orijinal Dosyayı Etkilemez: Kısayol silindiğinde orijinal dosya zarar görmez.
- Kolay Tanınır: Genellikle üzerinde küçük bir ok simgesi bulunur, böylece bir kısayol olduğu anlaşılır.
- Farklı Konumlarda Kullanılabilir: Kısayollar masaüstünde, başka bir klasörde ya da farklı bir sürücüde bulunabilir.
Kısayol Oluşturma Yöntemleri
- Masaüstüne Kısayol Gönderme:
- Dosya veya klasöre sağ tıklayın, ardından “Gönder > Masaüstü (Kısayol)” seçeneğini seçin.
- Kopyala-Yapıştır:
- Bir dosyayı sağ tıklayarak “Kopyala” seçeneğini seçin. Hedef konuma sağ tıklayıp “Kısayol Yapıştır” seçeneğini kullanın.
- Sürükle ve Bırak:
- Ctrl + Shift tuşlarına basılı tutarak dosyayı hedef konuma sürükleyip bırakın.
- Yeni Kısayol:
- Hedef klasöre sağ tıklayın, “Yeni > Kısayol” seçeneğini seçin, istenilen hedefi gösterin ve işlemi tamamlayın.
Kısayollar Hakkında Sık Sorulan Sorular
1. Kısayolu veya orijinal dosyayı silersem ne olur?
- Orijinal dosyayı silerseniz, kısayol çalışmaz hale gelir. Bu durumda kısayolu da silmeniz gerekir.
- Kısayolu silerseniz, orijinal dosyada herhangi bir değişiklik olmaz.
2. Kısayolu yeniden adlandırabilir miyim?
- Evet, kısayola sağ tıklayıp “Yeniden Adlandır” seçeneğini kullanabilirsiniz. Yeni bir isim yazdıktan sonra Enter tuşuna basmanız yeterlidir.
3. Bir kısayol neden çalışmaz?
- Eğer bir kısayol, çift tıklamada çalışmıyorsa, bu durum orijinal dosyanın silinmiş veya taşınmış olmasından kaynaklanır. Dosyanın yeni konumunu biliyorsanız, kısayolun özelliklerinden yeni yolu belirtebilirsiniz.
4. Kısayolun simgesini değiştirebilir miyim?
- Evet, kısayola sağ tıklayıp “Özellikler > Simgeyi Değiştir” seçeneğinden mevcut simgeyi değiştirebilirsiniz.
5. Kısayol simgesindeki oku kaldırabilir miyim?
- Hayır, kısayol simgelerindeki küçük ok, bu simgenin bir kısayol olduğunu göstermek için yer alır. Bu ok, asıl dosya ile kısayolu karıştırmamanız için faydalıdır.
