Bilgisayar Nedir?
Kendisine verdiğimiz herhangi bir veriyi istediğimizde saklayabilen,istediğimizde bize geri verebilen ve bu işlemleri mantıksal ve aritmetiksel işlemlerle çok kısa sürede yapabilen cihazlara “Bilgisayar” denir.
Aritmetiksel işlemler; toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemleridir. Mantıksal işlemler ise büyüktür, küçüktür, eşittir ve sıralama işlemleridir.
Geçmişten Günümüze Bilgisayarlar
Bilgisayar tarihi boyunca çok farklı biçimlerde karşımıza çıkmıştır.
- Abaküs: Aritmetiksel işlemler yapılabildiği için bilgisayarların atası kabul edilir. (Babiller-M.Ö. 2600)
- Pascalline: Hesap makinesi sayılabilecek ilk icattır. (Blaise Pascal-1642)
- Fark Makinesi: Sayısal değerleri hesaplamak ve sonuçları otomatik olarak metal üzerine yazdırdığı için temel giriş ve çıkış prensibine dayandığından ve depolama birimi bulunduğundan günümüz bilgisayarlarının babası kabul edilmektedir. (Charles Babbage-1822)
- Z1: Programlanabilir ilk bilgisayardır. (Konrad Zuse-1936)
- ENIAC: İlk elektronik bilgisayardır. 2.Dünya savaşında ve savaştan sonra hava tahminlerinde ve atom enerjisi hesaplamalarında kullanılmıştır. (J.P.Eckert- John Mauchly-1943)
- Altair 8800: Dünyanın ilk kişisel bilgisayarıdır. (Edward Roberts-1975)
- Osborne 1: Dünyanın ilk başarılı taşınabilir bilgisayarıdır. Daha önce IBM 5100 gibi taşınabilir bilgisayarlar üretilse de bunlar prototip aşamasında kalmıştır. (Adam Osborne-1981)
- GRID Compass 1101: Günümüz dizüstü bilgisayarların tasarımını almış ilk taşınabilir bilgisayar. (Bill Moggrıdge-1982)
- IPAD: Dokunmatik ekranlı ilk tablet bilgisayardır. (Apple-Steve Jobs-2010)
Aşağıdaki fotoğraftan ilk elektronik bilgisayar olan ENİAC‘ı inceleyebilirsiniz.
Donanım ve Yazılım Nedir?
Bilgisayarların veriyi kullanıcıdan alması, işlemesi ve kullanıcıya sonuç olarak geri vermesi için iki şeye ihtiyacı vardır. Bunlar donanım ve yazılımdır. Temel olarak bilgisayarın elle tutulabilen fiziksel parçalarına “donanım”, donanımların çalışmasını ve bilgisayarda işlemler yapmamızı sağlayan, elle tutulamayan programlara “yazılım” diyebiliriz.
Donanımı insanların organlarına, yazılımı ise bu organların yaşaması için gereken ruhuna benzetebiliriz. Başka bir örnekle; yazılımı oluşturan bilgiler ve komutları, kafamızdaki fikir ve düşüncelere benzetebiliriz. Kafamız fiziksel bir nesnedir (donanım), dokunabiliriz ancak fikir ve düşüncelerimize dokunamayız.
Yazılım konusunu sonraki derslerimizde “Yazılım Nedir, Çeşitleri Nelerdir?” başlığı altında inceleyeceğiz. Dilerseniz bu konumuza buradan ulaşabilirsiniz.
DONANIM BİRİMLERİ
Donanım Nedir?
Bilgisayarın iç ve dış kısmında yer alan gözle görülebilen, elle tutulabilen tüm fiziksel parçalarına donanım denir.
Bilgisayar donanım birimleri verinin bilgisayara girişi, verinin işlenişi ve verinin kullanıcıya aktarılmasına göre Giriş-İşlem-Çıkış olarak 3’e ayrılır. Bir sonraki konumuz olan Giriş-İşlem-Çıkış birimlerini detaylı olarak buradan inceleyebilirsiniz
Bilgisayar donanım birimleri kasanın dışında ve içinde olmalarına göre ise harici ve dahili olmak üzere 2 gruba ayrılırlar.
Kasanın dışındaki donanım birimlerine “Harici Donanım Birimleri” ,kasanın içindeki donanım birimlerine ise “Dahili Donanım Birimleri” denir.
Harici Donanım Birimleri
Bu birimler bizim her hangi bir bilgisayara dışarıdan baktığımızda görebileceğimiz birimlerdir. Şimdi bu donanım birimlerinin neler olduğunu, ne işe yaradıklarını ve çeşitlerini genel olarak inceleyelim.
Fare (Mouse)
- Ekrandaki ok işaretini (imleç-cursor) hareket ettirerek bilgisayarı kullanmamızı ve komut girişi yapmamızı sağlar.
- Bir diğer ismi “işaretçi” dir.
- Üzerinde sağ ve solda bulunan tuşlar ve tekerlek ile bilgisayara komut vermemizi sağlar.
- Kablolu ve kablosuz çeşitleri vardır.
- Optik ve lazer fareler günümüzde en çok kullanılanlarıdır.
Klavye (Keyboard)
- Üzerinde bulunan harf, rakam, sembol ve görev tuşları yardımıyla bilgisayara yazı yazmamızı, veri ve komut girmemizi sağlayan birimdir.
- Bir klavyede 101 ile 106 arasında tuş bulunur.
- Klavyeler sol üst köşede bulunan ilk harfe göre adlandırılır.
- İngilizce klavyelerin sol üst köşesinde bulunan harf Q olduğu için Q klavye, Türkçe klavyelerde bu tuş F harfi olduğu için F klavye adını alır.
- Kablolu ve kablosuz çeşitleri vardır.
Ekran (Monitör)
- Bilgisayarda yapılan işlemleri ve sonuçlarını kullanıcıya aktaran birimdir.
- Görüntü netliği ve çözünürlüğü önemlidir.
- Çözünürlük, bir ekrana yatay ve dikey olarak sığan nokta sayısı ile ölçülür. Çözünürlük yükseldikçe netlik artar fakat görüntüler küçülür.
- Monitör büyüklüğü köşegen uzunluğu ile ölçülür ve ölçü birimi inch (inç) tir. 1 inç = 2,54 cm ‘dir. Genellikle 15 ve 17 inç monitörler tercih edilmektedir.
- CRT (Tüplü), LED ve LCD çeşitleri vardır.
Kasa
- Dahili (kasanın içindeki) donanım birimlerini koruyan ve onları bir arada tutan birimdir.
- Kasayı iç organlarımızı koruyan ve bir arada tutan iskelet sistemimize benzetebiliriz.
- Genel olarak 3 çeşit kasa tipi kullanılır. Bunun sebebi kullanıcıların boyut, güç, takılacak donanım birimleri, yerleşim gibi ihtiyaçlardır.
- En çok tercih edilen kasa çeşitleri masaüstü (yatay),kule (dikey) ve slim (hem yatay hem dikey) kasadır.
Hoparlör (Speaker)
- Bilgisayardaki sesleri kullanıcıya ve bulunduğu ortama aktaran birimdir.
- Kablolu ve taşınabilir bluetooth çeşitleri vardır.
- Kasanın içinde bulunan ses kartına takılır.
Kulaklık (Headphone)
- Bilgisayardaki sesleri sadece kullanıcıya aktaran birimdir.
- Bilgisayar kullanıcıları genelde kulak üstü modellerini tercih ederler.
- Kablolu ve kablosuz çeşitleri vardır.
- Kasanın içindeki ses kartına takılır.
Mikrofon (Microphone)
- Kullanıcının sesini bilgisayara aktarılmasını ve kaydedilmesini sağlayan birimdir.
- Genellikle görüntülü ve sesli iletişim kurarken ve sunumlarda sesli anlatım yapmada kullanılır.
Web Kamera (Webcam)
- Kullanıcının görüntüsünü bilgisayara aktaran ve kaydedilmesini sağlayan birimdir.
- Genellikle görüntülü sohbet veya konferanslarda ve fotoğraf çekmek için kullanılır.
Yazıcı (Printer)
- Bilgisayardaki yazı, resim ve grafik gibi verileri kağıda aktaran birimlerdir.
- Mürekkep püskürtmeli, lazer ve nokta vuruşlu çeşitleri vardır.
Çizici (Plotter)
- Bilgisayardaki yazı, çizim ve grafik gibi verileri çok büyük kağıtlara yazdırabilen birimdir.
- İlk üretilenleri kalem ile yazdığı için adı çizici kalmıştır ancak günümüzde mürekkep püskürtmeli çeşitleri de vardır.
- Daha çok matbaalar ve grafik tasarımcılar tarafından tercih edilir.
Tarayıcı (Scanner)
- Kitap, dergi veya her hangi bir kağıttaki resim, yazı, grafik gibi bilgileri bilgisayara aktaran birimdir.
- Yazıcının yaptığı görevin tersini yapar.
Modem
- Telefon hattından aldığı sinyalleri çevirerek bilgisayarın internete bağlanmasını sağlayan birimdir.
- Sayıları sinyallere çeviren anlamına gelen modülatör ve demodülatör kelimelerinin birleşmesiyle “Modem” ismini almıştır.
- Kablolu (Ethernet), USB, PCI ve kablosuz (Wirelles) çeşitleri vardır.
Kesintisiz Güç Kaynağı (UPS)
- Aniden kesilen elektriğin oluşturabileceği veri kaybını en aza indirmek için kullanılan birimdir.
- Elektrik kesildiğinde akü desteğiyle kullanıcının bilgisayardaki verilerini kurtarması için zaman tanır.
- Elektrik kesintilerinin sık olduğu yerlerde ve bilgisayarların sürekli açık kalmasının gerektiği yerlerde daha çok tercih edilirler.
Oyun Konsolu (Game Console)
- Bilgisayar ve TV gibi görüntü birimlerine bağlanarak birincil amacı ileri seviye oyun oynanmasını sağlayan multimedya araçlarıdır.
Joystick (Kontrol Çubuğu)
- Oyun oynarken kontrollerin daha kolay yapılmasını sağlayan birimdir.
- Joystickler modellerine göre giriş, çıkış ve algılama fonksiyonlarına sahip olabilmektedir.
- Amacına göre yatay, dikey, direksiyon, pedal gibi formları vardır.
Barkod Okuyucu
- Genellikle alışveriş merkezlerinde ve süper marketlerde ürün üzerinden fiyat ve özellik verilerini çeken araçtır.
- Barkod üzerindeki siyah ve beyaz çizgileri elektrik sinyallerine dönüştürür.
- Veri girişine hız, kolaylık ve doğruluk kazandırır.
Projeksiyon Cihazı
- Bilgisayardaki görüntüyü içerisindeki ışık kaynağı sayesinde duvar ya da perde gibi bir yüzeye yansıtan birimdir.
- Genellikle eğitim, sunum, sinema gibi alanlarda kullanılmaktadır.
En çok karşılaştığımız harici donanım birimleri genel olarak bu kadar. Aşağıdaki Donanım Bulmacası etkinliği ile biraz dinlenmeye ne dersiniz.
Dilerseniz aşağıdan dahili donanım birimleri konusuna devam edebilirsiniz…
Dahili Donanım Birimleri
Dahili donanım birimlerinin kasanın içindeki birimler olduğunu daha önce söylemiştik. Dahili donanımları görebilmemiz için kasanın içini açmamız gerekir. Bu birimler genel olarak bilgisayarın hızı, veri saklama kapasitesi, gücü gibi özelliklerini belirlerler.
Anakart (Motherboard)
- Tüm harici ve dahili donanım birimlerinin takıldığı ve bu birimler arasında iletişimi sağlayan ana ve en önemli parçadır.
- Kasanın içerisinde en büyük yer kaplayan karttır.
- Bazı birimler anakart üzerinde yerleşik olabileceği gibi bazıları da dışardan direkt ya da kablolarla soket, slotl veya portlara takılır.
- Anakart üzerinde yonga seti ve veri yolları bulunur. Tüm birimler bu veri yolları sayesinde iletişim kurarlar.
- Bir anakart alırken dikkat edilmesi gereken en önemli husus kullanılmak istenen işlemci (CPU) ile uyumlu olan bir yonga setine sahip olmasıdır.
Yonga Seti (Chipset)
- Anakart üzerinde bulunan işlem denetçileridir.
- Anakart üzerindeki veri yollarından geçen verilerin akış trafiğini denetlerler.
- Bir yonga seti “Kuzey Köprüsü” ve “Güney Köprüsü” denilen iki yönetici yongadan oluşur.
- Kuzey Köprüsü (North Bridge): İşlemci, RAM Bellek gibi birimler arasındaki veri trafiğini yönetir. Kuzey denmesinin sebebi bu birimlere daha yakın olmasıdır.
- Güney Köprüsü (South Bridge):Giriş-Çıkış birimleri, güç yönetimi ve USB ile bağlanan birimler arasındaki veri trafiğinin yönetiminden sorumludur. Güney denmesinin sebebi bu birimlere daha yakın olmasıdır.
- Yonga Setinin çalışma prensibini aşağıdaki şemadan inceleyebilirsiniz.
İşlemci (CPU)
- Merkezi İşlem Birimi (Central Processing Unit) de denir.
- Bilgisayarın beynidir. Dolayısıyla en önemli parçasıdır.
- Bilgisayardaki mantıksal ve aritmetik işlemlerin yapıldığı donanımdır.
- Giriş birimlerinden aldığı veriler üzerinde işlemler yaparak sonucu çıkış birimlerine aktarır.
- Bilgisayarın en önemli hız kaynağı işlemcidir.
RAM Bellek
- Rastgele Erişimli Bellek (Random Access Memory) de denir.
- Bilgisayarın geçici hafızasıdır.
- Bilgisayar açıldığında işletim sistemi ve gerekli programlar önce RAM’e yüklenir.
- Bilgisayar açık kaldığı süre boyunca yapılan işlemler burada saklı tutulur.
- Bilgisayar kapatıldığında veya elektrik kesildiğinde tutulan tüm bilgiler silinir.
- RAM kapasitesi bilgisayarın hızını etkiler. RAM’iniz ne kadar güçlü ise bilgisayarınız o kadar hızlıdır.
ROM Bellek
- Sadece Okunabilir Bellek (Read Only Memory) de denir.
- Bu tipteki hafıza birimleri elektrik kesilse dahi gerekli olabilecek bilgilerin saklanması için kullanılır.
- Üreticisi tarafından içine yüklenmiş bilgiler vardır.
- Bu bilgiler bilgisayarın açılması için gerekli olan yazılımlardır.
- Kullanıcıların genel olarak bu bilgileri değiştirmesi pek mümkün değildir. Ancak çeşitli elektriksel yöntemlerle bazı değişiklikler yapılabilir.
Sabit Disk (Harddisk)
- Bilgisayarın kalıcı hafızasıdır.
- Bilgisayar kapatıldığında veya elektrik kesildiğinde içindeki bilgiler silinmez.
- Günümüz bilgisayarlarında genel olarak HDD (Hard Disk Drive) ve SSD (Solit State Drive) kullanılır.
- HDD Harddisklerin içerisinde manyetik plakalardan oluşan bir hareketli disk bulunur ve bir motor sayesinde dönerek üzerine mıknatıslama yöntemiyle bilgiler yazılır veya silinir.
- SSD Harddisklerin içerisinde ise hareketli bir parça yoktur. USB Belleklerdeki gibi bellek yongalarına sahiptir. Bu yüzden hem daha uzun ömürlü hem de daha hızlıdır.
- Günümüzde en son ortaya çıkan ve hala geliştirilmekte olan harddisk çeşidi ise HARM teknolojisidir. Bu teknolojide ısı yönlendirmeli manyetik kayıt teknolojisi kullanılır. Bu da verilerin birbirine çok daha yakın yazılmasını sağlar. 2020 ile 2025 yılları arasında 300-500 TB ‘lık alana sahip HARM Harddiskleri piyasada görmemiz ön görülüyor.
- Aşağıdaki resimde HDD ve SSD Harddisklerin iç görünümlerini inceleyebilirsiniz.
Bir sınıf ortamında öğretmenin ders işlerken kullandığı tahtayı RAM Belleğe, öğrencilerin defterini ise harddiske benzetebiliriz. Ders bittiğinde öğretmen tahtayı siler (Geçici) ancak öğrenciler defterinden silmezler.(Kalıcı)
Ekran Kartı (Display Card)
- Ekran (Monitör),Projeksiyon Cihazı gibi görüntü ile ilgili birimlerin takıldığı aygıttır.
- Bilgisayardaki tüm işlemlerin ekranda görünür hale gelmesini sağlayan birimdir.
- Bilgisayardaki görüntü kalitesi hem ekrana (monitör) hem de ekran kartına bağlıdır.
- Ekran kartı arızası durumunda bilgisayar açılmaz.(Ekran Kartı ile ilgili arıza çözümlerini buradan inceleyebilirsiniz.)
- Eğer bilgisayarınızda oyun oynamak veya grafik programları kullanmak istiyorsanız ekran kartınızın amacınıza göre güçlü olması gerekir.
Ses Kartı (Sound Card)
- Hoparlör, Kulaklık ve Mikrofon gibi ses ile ilgili birimlerin takıldığı aygıttır.
- Bilgisayarda sayısal yani dijital olarak saklanan ses bilgilerini analog sinyallere çevirerek hoparlör veya kulaklık yardımıyla kullanıcıya duyuran birimdir.
- Mikrofonda ise tam tersini yapar. Yani analog sinyali dijital veriye dönüştürerek bilgisayara aktarır.
Ağ (Ethernet) Kartı
- Kısaca en az iki bilgisayarın birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan yapıya ağ adı verilir.
- Ağ Kartı bilgisayarların kablolu veya kablosuz olarak ağa bağlanmasını sağlarlar.
Güç Kaynağı (Power Supply)
- Bilgisayarların tüm birimlerine gerekli olan gücün (Elektrik Akımı) sağlandığı birimdir.
- Bilgisayara gelen şehir elektriğinin gücünü azaltarak donanım birimlerine kablolar aracılığı ile dağıtır.
- Güç Kaynağını ve kablolarını damarlarımız aracılığı ile organlarımıza kan pompalayan kalbimize benzetebiliriz.
Soğutucu Fan (Cooling Fan)
- Kasanın içerisinin aşırı ısınmasını engelleyen birimdir.
- Yukarıda belirttiğimiz tüm donanım birimleri çalıştıkça bilgisayar kasasının içerisi ısınır.
- Ortaya çıkan ısı donanım birimlerinin bozulmasına veya yavaş çalışmasına neden olabilir.
- Donanım birimlerinin zarar görmemesi açısından kasanın içerisindeki bu ısıyı dışarı atmak gerekir.
- Günümüzde kasa içerisini soğutmak için hava soğutma sistemi ve sıvı soğutma sistemi kullanılır.
- En çok ısınan birimler olan ekran kartı ve işlemcinin ise kendilerine ait ayrı soğutucu fanları vardır.
Optik Disk Sürücüleri (CD-DVD Sürücü)
- CD (Compact Disk) ve DVD (Dijital Versatile Disk) gibi optik depolama birimlerindeki verileri okuma veya yazmanın özel bir ışık sistemiyle yapıldığı donanımdır.
- Bu verileri okuyan veya yazan sürücülere ise optik sürücü denir.
- CD, DVD, BlueRay ve HVD gibi optik depolama diskleri vardır.
Tümleşik (Birleşik) Donanım Birimleri
- Ekran Kartı, Ses Kartı gibi bazı donanım birimlerinin ana kart üzerine dışarıdan değil de üzerinde hazır bir vaziyette üretildiği birimlerdir.
- Yani eğer ana kartınız tümleşik ise sizin ekstradan bir ekran kartı almanıza gerek yoktur.
Aşağıdaki oyun ile donanım birimlerini harici mi yoksa dahili mi olduklarını gruplandırarak konuyu pekiştirebilirsiniz.
Dilerseniz buradan donanım bulma oyununu kendiniz ya da bir arkadaşınızla karşılıklı olarak oynayabilirsiniz.
Giriş – İşlem – Çıkış Birimleri konu anlatımı için tıklayınız
Konu ile ilgili sunu dosyasını indirmek için tıklayınız
Konu ile ilgili çalışma kağıdını indirmek için tıklayınız
Konu ile ilgili oyunu oynamak için tıklayınız
Sınava hazırlandım. En açıklayıcı ve güzel anlatımlı site burası. Çok teşekkür ederim. Elinize sağlık