Etik Nedir?
Etik, doğru ile yanlış davranışı ayırt ederek doğru olanı uygulamak anlamına gelir.
Etik kavramı ile ahlak kavramı birbiriyle karıştırılmamalıdır. Her ne kadar aynı anlamı taşısalar da ahlak içerisinde toplumsal kabuller, gelenekler, yasalar ve kurallar vardır.
Etikte ise doğru ile yanlışı, haklı ile haksızı, iyi ile kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek, bunun sonucunda da doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri uygulamaya koymak vardır.
Bilişim Etiği
Hayatımızın her alanında uyulması gereken belli başlı ahlak kuralları vardır ve etikte bu ahlak kurallarının olması gerektiği şekli tanımlar.
Bilişim etiği, bilgisayar dünyasında insanların davranışlarını inceleyen felsefe dalıdır. Bilişim etiği konusunda hackerlık, dosya paylaşımı, internetin demokratik olup olmaması, lisanslamalar sıklıkla tartışılan konulardır.
Hayatımızın her alanında olduğu gibi bilişim alanında da etik kurallara uyulması, bilgisayar ortamlarının daha güvenilir daha doğru bilgilerin olduğu ortamlar haline gelmesini sağlayacaktır.
Computer Ethics Institute (Bilgisayar Etik Enstitüsü) bilişim etiği ile ilgili 10 ilke belirlemiştir. Bilgisayar kullanım etik ilkelerinin temelini oluşturan 10 ilke şunlardır:
- Bilgisayar başkalarına zarar vermek için kullanılmamalıdır.
- Başkalarına ait bilgisayar çalışmaları izinsiz karıştırılmamalıdır.
- Ücreti ödenmeyen lisanslı yazılım kopyalanmamalı ve kullanılmamalıdır.
- Bilgisayar, yalan bilgiyi yaymak için kullanılmamalıdır.
- Bir kişiye ait fikir ve ürün, bir başkasına aitmiş gibi gösterilmemelidir.
- Bilgisayar, suç işlemek için kullanılmamalıdır.
- Bilgisayar ortamında başka insanların dosyaları kullanılmamalıdır.
- Başka insanların kişisel bilgileri, izin almadan kullanılmamalıdır.
- Kişi, yaptığı tüm işlemlerin sosyal hayata etkilerini dikkate almalıdır.
- Bilgisayar, diğer insanları dikkate alarak ve saygı göstererek kullanmalıdır.
Bilişimde Temel Etik Sorunlar
Bilişim teknolojilerinin hızla yaygınlaşması, toplumsal ve bireysel düzeyde birçok etik sorunun ortaya çıkmasına yol açmıştır. Teknolojinin etkileri, var olan sorunları derinleştirmekle kalmamış, aynı zamanda yeni tartışma alanları oluşturmuştur. İşte bilişim toplumunda öne çıkan etik sorunlardan bazıları:
Bilginin Doğruluğu ve Güvenilirliği: Yanlış veya yanıltıcı bilgilerin hızla yayılması, bireylerin doğru kararlar almasını engeller ve toplumsal bilgi kirliliği yaratır.
Mahremiyet ve Kişisel Verilerin Korunması: Kişisel bilgilerin izinsiz toplanması, kullanılması veya paylaşılması bireylerin özel hayatını tehdit eder.
Fikri Mülkiyet Hakları: Dijital içeriklerin izinsiz paylaşımı veya kopyalanması, yaratıcı hakların ihlaliyle sonuçlanır ve fikir özgürlüğünü tehdit eder.
Bilişim Suçları: Siber dolandırıcılık, kimlik hırsızlığı ve diğer dijital suçlar bireylerin güvenliğini ve haklarını tehlikeye atar.
İşsizlik: Otomasyon ve dijitalleşme, geleneksel iş kollarında çalışanların işlerini kaybetmesine yol açabilir ve toplumsal eşitsizlikleri artırabilir.
Sosyal Toplum ve Kültür: Dijital teknolojiler, bireylerin sosyal normlarını ve kültürel değerlerini değiştirebilir, bazı durumlarda geleneksel toplumsal yapıların zayıflamasına neden olabilir.
Sosyal Medya ve Psikolojik Etkiler: Sosyal medya bağımlılığı, bireylerin ruh sağlığını olumsuz etkileyebilir ve toplumda sosyal ilişkilerin yüzeyselleşmesine yol açabilir.
Sağlık Sorunları: Teknoloji kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan göz yorgunluğu, duruş bozuklukları ve dijital bağımlılık gibi sağlık sorunları yaygındır.
Aile ve Çevre ile İletişim Sorunları: Teknolojinin aşırı kullanımı, aile bireyleri ve yakın çevreyle iletişimde kopukluklara neden olabilir, sosyal bağları zayıflatabilir.
Sanal İlişkiler ve Gerçeklikten Kopma: Sanal ortamlardaki ilişkiler, bireylerin gerçek sosyal bağlarını zayıflatabilir ve yalnızlaşmalarına yol açabilir.
Yapay Zeka ve Sorumluluk Sorunları: Yapay zekanın önyargılı kararlar vermesi ve bu kararların sorumluluğunun belirsizliği önemli etik sorular doğurur.
Çevresel Etkiler: Elektronik atıkların yönetilememesi ve teknolojik cihaz üretiminin doğal kaynakları tüketmesi çevre üzerinde ciddi sorunlara neden olmaktadır.
Bu etik sorunların çözümü, bilişim teknolojilerinin kullanımında sorumluluk ve bilinçli bir yaklaşım sergilenmesini gerektirir. Toplumsal farkındalık, yasal düzenlemeler ve etik değerlerin yaygınlaştırılması, bu sorunlarla mücadelede önemli adımlardır.
Etik Davranışların Sonuçları
Yukarıda belirttiğimiz etik kurallara uyduğumuz takdirde bu davranışların bizlere olumlu yansıyacağını unutmamalıyız.
Bilgisayar ve internet ortamında etik kurallara uyduğumuz takdirde bilişim toplumunda karşı saygınlığımız ve güvenilirliğimiz artacak, herhangi bir problemimiz olduğunda insanların bize yardımcı olma isteği kolaylaşacak ve iyi bir imaja sahip olmamız toplumda kabul görmemizi sağlayacaktır.
Etik İlkelerin İhlali
Etik ilkeler, bireylerin doğru ve adil davranışlar sergilemesini sağlayan kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Ancak, dijital dünyada bu kurallara uyulmaması ciddi bireysel ve toplumsal sonuçlar doğurabilir. Etik ilkelerin ihlali, çevrimiçi ortamda güvenlik sorunlarından mahremiyet ihlallerine kadar geniş bir etki alanına sahiptir.
Etik İlkelerin İhlalinin Bireysel ve Toplumsal Sonuçları
Bireysel Sonuçlar
- Kişinin itibarı zedelenir.
- Yasal cezalarla karşılaşabilir.
- Sosyal çevrede dışlanma yaşanabilir.
Toplumsal Sonuçlar
- Çevrimiçi ortamlarda güvensizlik artar.
- Bilgi kirliliği yayılır ve toplumun genel bilgi seviyesi zarar görür.
- Dijital platformlara olan güven azalır, bireylerin çevrimiçi aktiviteleri kısıtlanabilir.
ÖNEMLİ NOT: İnternette yaptığınız her ziyaret, her veri girişi ve her paylaşım sizden geriye kalıcı izler bırakır (Dijital Ayak İzi). Önlemi alınmadan yapılan kullanımlarda farkında olmadan suç işeyebileceğinizi ya da suç mağduru olabileceğinizi asla unutmayın!
