Bilgisayar Kullanımı ve Sağlık

Ödev yapmaktan grafik çizmeye, uçak kullanmaktan süt sağmaya, tıptan ticarete, iş, okul ve ev gibi her yerde kullandığımız bilgisayarların bize sunduğu yararları saymakla bitiremeyiz. Ancak bilgisayarların, bilinçsizce ve uzun süre kullanıldığı zaman bedensel ve ruhsal bazı sağlık sorunlarına neden olabildiği de bir gerçek.

Bilişim Teknolojilerinin Beden ve Ruh Sağlığına Etkileri

Bu sağlık sorunları kimilerinde ellerde, bileklerde, kollarda, omuzlarda, boyunda ve sırtta ağrı, tutulma veya kasılmayla kendini gösterirken, kimilerinde halsizlik, isteksizlik ve görme bozuklukları gibi beden sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Aynı zamanda bilgisayar, telefon, tablet, internet, televizyon gibi teknolojilerin gereğinden fazla kullanımı teknoloji ve oyun bağımlılığı, psikolojik problemler ve iletişim sorunları şeklinde ruh sağlığımızı ve yaşamımızı olumsuz etkileyebilmektedir.

Birçok kişi bilgisayar başında iken, nasıl oturduğunu çoktan unutmuş, sırt öne eğilmiş, eller klavye ya da fare üstünde, gözleri ekrana kilitlenmiş vaziyette zamanın ne kadar hızlı geçtiğinden habersizdir. Ancak bilgisayar başından kalktıklarında; gözlerde yanma, boyun kaslarında ağrı ve sertleşme, elde uyuşukluk, yorgunluk gibi şikayetlerden söz etmeye başlarlar.

Peki Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Yanlış bilgisayar kullanımından kaynaklanan sağlık sorunlarından etkilenmek istemiyorsanız, bilgisayar kullanırken dikkat etmeniz gereken bazı kurallar var. Şimdi gelin bu kurallara madde madde bir göz atalım.

Bilgisayar satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Bilgisayar satın alırken işlemcisinin, bellek kapasitesinin veya çoklu ortam özelliklerinin yanında bilgisayar monitörünün ne kadar radyasyon yaydığı, klavye ve faresinin ergonomik olup olmadığı gibi konulara da dikkat edilmesi gerekmektedir.

Çalışma ortamında dikkat edilmesi gerekenler:

Bilgisayarın bulunduğu mekânın havasının mutlaka belli aralıklarla nemlendirilmesi sağlanmalıdır.
Ofis ortamında ısı ; Kış mevsiminde 18 – 22°C arasında, yaz mevsiminde 23 – 26°C arasında tutulmalıdır. Nem Oranı ise %45-%60 civarında olmalıdır.
İşyerinde, okulda veya evde bulunan bilgisayarı ortaklaşa kullanırken her oturduğunuzda çalışma ortamını ihtiyaçlarınıza göre düzenlememiz gerekmektedir.
Masamız düzenli olmalı ve sık kullandığınız kâğıtları, kitapları veya diğer araç gereçleri kolayca uzanabileceğiniz mesafelerde tutmalıyız.
Ortamın temizliğine dikkat edilmeli ve sık sık temizlenmesi gerekmektedir.

Çalışma masası, koltuk seçimi ve masa düzeninde dikkat edilmesi gerekenler:

Yüksek masalar çalışmak için uygun değildir. Omuzların yüksekte kalmaması için oturulan masanın yüksek olmaması gerekir. Omuzlar ne aşağı inmeli ne de yukarı çıkmalıdır.
Masa yüksekliği, eğikliği ve genişliği ergonomik olmalıdır. Bununla alakalı olarak Ergonomi Nedir ve Çeşitleri Nelerdir? konusunu incelemenizi öneririz.
Çalışma sandalyesi satın alırken yükseklik ile sırtlığının ayarlanabilir olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Sandalyenin yanlarda kolların dinlendirilebilmesini sağlayan kolçakların olması ve sırtlığının dik olması çalışma sırasında sizi rahat ettirecektir.
Sandalyeye oturduğunuz zaman başınızın dik, sırtınız destekli, kollarınız rahat, gözleriniz ekranın tam karşısında olması gerekmektedir. Bu nedenle sandalye veya koltuğun ayarlanabilir olması önemlidir.
Gözümüz ile ekran arasındaki uzaklığınızın 50-70 cm arasında olmasına özen gösterilmeli ve sandalyenin masaya uzaklığının da bu ölçüde ayarlanması gerekmektedir.
Klavye, fare, yazı ve okuma alanı, dirsekler vücuda bitişik, eller açılmış durumda iken, dirseği masadan kaldırmadan çizilen yayın içinde olmalıdır. (Kol dairesi)

Kol dairesi, dairesi masadan kaldırmadan ulaşabileceğimiz en uç noktalar belirlenerek parmak uçlarımızla çizdiğimiz dairedir.

Uzun zaman gerektiren kullanımlarda dikkat edilmesi gerekenler:

Uzun süre hareketsiz oturmak kan dolaşımı rahatsızlıklarına ve kas yorulmasına yol açabileceği için, çalışırken küçük molalar verilip esneme egzersizleri yapılmalıdır.
Bilgisayarda uzun süre çalışacaksanız en azından yarım saatte bir 15 dk. lık molalar verilmeli ancak bu molalar esnasında hareketsiz kalınmamalıdır. Kısa yürüyüşler, el açıp kapatmak, su ve meyve suyu tüketimi sağlığınız açısından faydalı olacaktır.

Ortam ve ekran ışığı ile ilgili dikkat edilmesi gerekenler:

Oda aydınlatması için gündüzleri gün ışığı kullanılmalı, akşamları ise lambanın ışık şiddetinin normalden yarı yarıya daha az olması sağlanarak ışık yansımaları en aza indirilmeye çalışılmalıdır.
Işık yansımalarının önüne geçmek için gündüzleri ortam aydınlığını kapatmayacak ve havayı kesmeyecek şekilde perde kullanılmalıdır.
Monitörün yan tarafı pencereye bakacak biçimde yerleştirerek pencereden gelen ışık yansımalarından korunulmalıdır.
Monitörün ışık ayarı gözümüzü yormayacak dereceye getirilerek ayarlanmalıdır.

Ekrana bakarken dikkat edilmesi gerekenler:

Bazen bilgisayar karşısında çalışırken yaptığımız işe o kadar odaklanırız ki göz kırpmayı bile unutabiliriz. Aslında göz kırpmak düşünmeksizin, kendiliğinden yaptığımız bir eylemdir. Bu eylem, gözlerimizi doğal olarak koruyup nemlendirir ve göz kuruluğunun önlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle gözlerimizi kırpmayı unutmamamız gerekmekte ve çok sık olmasa da ara ara 5 sn gözlerimizi kapatıp dinlendirmeliyiz.
Her 20 dakikada bir ekrana bakmaktan vazgeçip yaklaşık 5-6 metre uzaklıktaki bir nesneye bakılmalıdır. Bu göz kaslarının gevşemesini sağlayacak ve gözlerinizi rahatlatacaktır.
Ekranın tozunun da sık sık temizlenmesi gerekmektedir. Bunun için özel ekran solüsyonu ile nemlendirilmiş bir bezle sık sık tozunun alınması ekrandaki görüntünün netleşmesini sağlar.

Dizüstü bilgisayar kullanırken dikkat edilmesi gerekenler:

Dizüstü bilgisayar her ne kadar adı “diz-üstü” olsa da uzun süre kucakta kullanılmamalıdır. Bu şekilde kullanım siz farkında olmadan öne doğru eğilmenizi ve bacaklarınızı bükmeyi sağlayacağından bazı rahatsızlıklara yol açacaktır. Bu nedenle dizüstü bilgisayarımızı da masa da kullanmak faydamıza olacaktır.
Yatak gibi rahat mekânlarda dizüstü bilgisayarla çalışırken ister istemez öne doğru eğiliriz ya da bilgisayarı kucağımıza alırız. Bu tür uzun süreli kullanımlar duruş bozukluğu, omuz, boyun ve bel kaslarının zorlanması ile şiddetli ağrılar duyulmasına neden olabilir. Bu riski azaltmak için, dizlerinizin üstüne koyduğunuz bilgisayarın ekranını yükseltmek için bacaklarınızın üzerine mutlaka bir destek (kalın bir kitap gibi) koyulmalıdır.

Bilgisayar Başında Doğru Oturuş Şekli Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

Bilgisayar Karşısında Doğru Oturuş Şekli Nasıl Olmalı?

Göz ile ekranın üst çerçevesi aynı hizada olmalıdır.
Gözümüz ile ekran arası uzaklık en az 50 en çok 70 cm olmalıdır.
İyi bir bel desteği sağlaması için koltuğun arkalığı olmalıdır.
Koltuk arkalığı ve oturağın yüksekliği ile yatıklığı kullanıcı
tarafından kolayca ayarlanabilir olmalıdır.
Klavye ile farenin yüksekliği ve uzaklığı, dirsek ile bilekler gevşek ve ön kollar zemine paralel olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Eğer gerekiyorsa, yumuşak yüzeyli ve sabit bir bilek desteği kullanılmalıdır.
Dirsek ve dizimiz 90 derece dik açıda olmalı.
Çalışma yüzeyinin altında bacaklar için geniş alan sağlanmalı. Masa başında bacaklar ileriye doğru uzatılmamalıdır.
Ayaklar tamamen yere veya bir ayaklığa basıyor olmalıdır.
Ekrandan yansıyabilecek ışıktan gözler korunmalıdır.
Bilgisayar başında en fazla 30 dk. vakit geçirilmeli ve 15 dk. hareket edilebilecek aktivitelerde bulunulmalıdır.
Klavye ve fareden biri aşağıda diğeri yukarıda değil ikisi de aynı hizada olmalıdır.

Bilişim Teknolojilerinin Beden Sağlığına Etkileri

Her zaman olduğu gibi bilinçsizce yapılan davranışlar bilgisayar kullanımı sırasında da sağlık sorunları görülmesine neden olabilir.

Yanlış oturuş şeklinde rahatsızlık oluşabilecek bölgeler

Tekrarlayıcı Hareketlere Bağlı Rahatsızlıklar

Parmak, el bileği ve dirseğinizin bilgisayar kullanırken yaptığı küçük ve tekrarlayıcı hareketler özellikle el bileklerinde bozukluklara neden olabilir. Bu rahatsızlıklarda el bileği içinden geçen kasların kemiğe yapıştığı dokular zedelenip sıkışır. Bu durumda elde uyuşukluk ve ağrı, başparmak hareketlerinde ve el sıkma gücünde azalma ortaya çıkmakta, el becerisi bozulmaktadır.

Gözlerde Oluşabilecek Rahatsızlıklar

Uzun süre bilgisayar karşısında çalışma sonrası göz çevresi ve başta ağrı, gözlerde yorgunluk hissi, yanma, batma ve kızarıklık görülebilir. Yakınmalar daha çok günde 4-6 saatten fazla bilgisayar karşısında çalışan kişilerde sık görülür.

Yanma, batma, kızarıklık, sulanma gibi yakınmalar ekrana bakarak çalışan kişilerde göz kırpma sayısındaki belirgin azalmaya bağlı olabilir. Ekranın gözlerden 50 -70 cm. uzakta ve göz hizasından biraz aşağıda bulunması yorgunluk yakınmalarının azalmasını sağlayabilir.

Çalışma sırasında sık ara vermek ve aralarda örneğin pencereden uzak nesnelere bakmak göz sağlığı açısından önemlidir.

Bel, Baş ve Boyunda Oluşabilecek Rahatsızlıklar

Bu rahatsızlıklar bilgisayar kullanımı ile ilgili olarak sıklıkla uzun süre hareketsiz kalma, stres, uygun olmayan duruş biçimi gibi nedenlerle ortaya çıkarlar. Kas, kemik, sinir ve damarların aşırı gerilme ve uygun olmayan duruş biçimlerine bağlı olarak şekil bozuklukları bu tip hastalıkları yaratabilir.

Bilişim Teknolojilerinin Ruh Sağlığına Etkileri

İnternetin hızlanması, dokunmatik ekran teknolojilerinin gelişmesi ve bilgisayar, akıllı telefon, akıllı televizyon gibi teknoloji ürünlerinin 7 den 70 e herkesin ulaşabileceği boyutlara gelmesiyle sosyal medya, oyun ve dijital film platformları herkesi etkisi altına almıştır.

Bu teknolojilerin gereğinden fazla kullanımı ciddi düzeyde görülen ve giderek artan teknoloji ve oyun bağımlılığına yol açmış ve bazı ruhsal (psikolojik) rahatsızlıkları beraberinde getirmiştir.

Çocuk ve yetişkin ayırt etmeksizin sosyal medya, teknoloji ve oyun bağımlılığının yol açtığı bazı psikolojik rahatsızlıklar şunlardır;

Aile içi iletişim bozukluğu
Dikkat eksikliği
Derslerde başarısızlık
İş hayatında verimsizlik
Obezite
İçe kapanıklık
Unutkanlık
Şiddete eğilimli olma
Kendini ifade edememe
Çevre ile iletişim sorunları ve Yalnızlık
Özgüven problemleri
Alışveriş bağımlılığından doğan maddi kaybın yol açtığı pskikolojik sorunlar

Peki Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Sağlık ve zaman bizler için geri döndürülemeyen en önemli iki değerdir. Hem beden hem de ruh sağlığımızın olumsuz etkilenmemesi için yukarıda bahsettiğimiz kurallara uymamız son derece önemlidir.
Aile ve arkadaşlarımızla geçirdiğimiz zaman, sanal ortamda geçirdiğimiz zamandan daha değerlidir. Sosyal ilişkilerimizin kaybolmaması ve yalnızlaşmamamız için aile ve arkadaşlarımıza daha fazla vakit ayırmalıyız.
Sanal ortamda zamanın nasıl geçtiğinin farkında olamayabiliriz. Teknolojinin bir gereklilik olduğu bir gerçek fakat zamanımızı iyi yönetip sanal ortamda gereğinden fazla vakit harcamamalıyız.
İnternet ve hızlı gelişen iletişim teknolojileri sayesinde film, dizi ve videolarda farklı kültürlere ait yaşama ve davranış biçimleri ile karşılaşıyoruz. Bu tür farklılıklardan etkilenip kendi manevi ve kültürel değerlerimizi kaybetmemeliyiz.