Bir toplumu oluşturan bireylerin yani vatandaşların, ait oldukları toplumdaki vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme, hak ve fırsatlarını kullanma ve günlük yaşamlarını devam ettirme dijital vatandaşlık kavramını ortaya çıkarmıştır.
Dijital Vatandaşlık (Yurttaşlık) Nedir?
Bir toplumu oluşturan bireylerin yani vatandaşların, ait oldukları toplumdaki vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme, hak ve fırsatlarını kullanma ve günlük yaşamlarını devam ettirme dijital vatandaşlık kavramını ortaya çıkarmıştır.
Dijital vatandaşlık, en genel kapsamda teknoloji kullanımına ilişkin davranış normları olarak tanımlanmakla beraber teknolojiyi kullanırken etik ve uygun davranışlarda bulunma ve bu konuda bilgilenmeyi içermektedir.
Dijital Vatandaşın Özellikleri
- Bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilen,
- Çevrimiçi yapılan davranışların etik sonuçlarını bilen,
- Ahlaki olarak çevrimiçi kararlar alabilen,
- Teknolojiyi kötüye kullanmayarak başkalarına zarar vermeyen,
- Sanal dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken doğru davranışı teşvik eden vatandaştır.
Dijital vatandaşlık kavramını ve bir dijital vatandaş olmak için hangi kurallara uymamız gerektiğini daha iyi anlamak için aşağıdaki videoyu izlemenizi tavsiye ederiz.
İyi Bir Dijital Vatandaş mısınız?
İnterneti doğru, etkin ve etik kullanma becerisi sizin iyi bir “dijital vatandaş” olduğunuzun bir göstergesidir. Şimdi iyi bir dijital vatandaş olmanın kurallarını sırayla gözden geçirelim.
- İlk olarak internete her an erişebilme ve arama motorlarını etkin kullanabilme imkânına sahip olmalısınız.
- İnternette bulduğumuz her bilgiye eleştirel bir gözle bakmalı ve en az 3 kaynaktan kontrol etmelisiniz.
- İnternette alışveriş yapma ve bankacılık hizmetlerinden yararlanma konusunda yeterli bilgiye sahip olup olmadığınızı bilmelisiniz.
- Bilgiye ulaştığınız veya gezindiğiniz siteleri iyi tanımalısınız.
- En önemli kural şudur: “Gerçek hayatta yapmayacağınız hiçbir şeyi, internetteyken de yapmayın.”
- İnternetten edindiğiniz bir bilginin herkese açık veya kopyalanabilir olması, onu çalabileceğiniz anlamına gelmez. Hırsız durumuna düşmemek için kullandığınız her bilginin kaynağını belirtmeyi ihmal etmeyin.
- Dijital araçları kullanırken ahlaki olarak doğru kararlar alabilmenin yanında, başkalarına zarar vermekten de özenle kaçınmalısınız.
- Herhangi bir platformda görüş bildirirken veya yorum yaparken tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi saygılı olmalısınız.
- İnternet ortamında işlenen suçlar ve mücadele yöntemlerine karşı bilinçli olmalısınız.
- Unutmayın, bilgileriniz size özel ve kişiseldir. Güvenliğiniz için güçlü şifreler kullanın ve özel bilgilerinizi hiç kimseyle paylaşmayın.
- Çevrimiçi teknolojileri kullanırken, bu teknolojilerin size hükmetmesine izin vermeyin. Zamanı verimli kullanın, zamanı belirleyin. Böylelikle olası sağlık sorunlarıyla karşılaşma riskiniz de minimum seviyeye inecektir.
- Beyaz bir kâğıda mürekkepli kalem ile yazdığınız yazıyı kolayca silebilir misiniz? Tıpkı bunun gibi internette yaptığınız her paylaşım ardınızda silinmez izler bırakacaktır. Bunu göz önünde bulundurarak çocuklarınızı ve kendinizi internetin tehlikelerinden koruyabilmelisiniz.
- Son olarak İnternete bağımlı olmayın, sadece bağlanın!
Dijital Yurttaşlığın Boyutları
Yurttaşlığın dijital boyutları bize “Dijital Vatandaşlık” kavramının kapsamı ve ne olduğu ile ilgili daha net bir fikir verir. “Dijital vatandaşlık uygulamaları” olarak da adlandırabileceğimiz bu kapsam ve boyutları şu şekilde sıralayabiliriz.
Eşit Dijital Erişim (Herkes İçin İnternet):
Üretken vatandaşlar olmak için, eşit olarak teknolojik imkanlara dijital erişim sağlanması anlamına gelir. Örneğin, cinsiyet, ırk, yaş, etnik kimlik, fiziksel ve zihinsel farklılıklara aldırış etmeden elektronik topluma tam katılımın sağlanmasıdır.
Dijital Ticaret:
Elektronik ortamlarda satma ve satın alma işlemlerini yapacak yeterliliğe sahip olma anlamına gelir.
Dijital İletişim:
İletişim biçimlerinin değişikliğe uğrayarak elektronik araçlar vasıtasıyla da yapıldığının farkında olmadır. Örneğin, e-posta, cep telefonu, anlık mesajlaşma teknolojisi kullanıcıların iletişim yolunu değiştirmiştir.
Dijital Okuryazarlık:
Öğrenme – öğretme sürecinin artık teknoloji kullanılarak da gerçekleştirildiğinin farkında olmadır.
Dijital Etik:
Sanal dünyada gösterilen davranışın ya da işin elektronik standardının da olduğunun farkında olmadır. Örneğin, siber zorbalık, sanal küfürleşme, gibi birçok olumsuz davranıştan kaçınmalıyız.
Dijital Kanun:
Sanal dünyada yapılan işlerin elektronik sorumluluğunun olduğu ve kanunlarla yaptırım altına alındığı anlamına gelir. Örneğin, yasak yayınlar, yasadışı organ ve uyuşturucu satışı, intihara meyilli hale getiren web siteleri sanal dünyada yapılması kanunen yasaktır.
Dijital Haklar ve Sorumluluklar:
Herkesin sanal dünyada kendini özgürce ifade edebilecek haklara sahip olduğu ve bununda yasaklanamayacağı anlamına gelir. Örneğin, sanal ortamda formlarda görüş bildirme, grup oluşturma, tartışma ortamlarına katılma vb. temel haklar kısıtlanamaz.
Dijital Sağlık:
Dünyanın dijital boyutunda hem fiziksel, hem ruhsal hem de psikolojik yönden sağlığı direk ya da dolaylı olarak etkileyecek etmenlerin bulunduğunun farkında olmadır.
Dijital Güvenlik:
Bireyin sanal ortamda kendi güvenliğini sağlayacak önlemleri alması demektir. Örneğin, başkalarının bilgilerini izinsiz kullanma, solucan, virüs veya truva atı oluşturma, spam gönderme, birilerinin bilgilerini veya mallarını çalma vb. faaliyetlerin farkına vararak gereken güvenlik tedbirlerinin alınması( virüs programları, filtreleme programları vb.)
E-Devlet
Ülkemizde yeni bir kavram olan e-devlet, verimliliği artırmak amacıyla ve çağdaş toplum olmanın bir gereği olarak ortaya çıkmıştır.
Bu anlamda yönetenlerle yönetilenler arasındaki her türlü ödev ve yükümlülüklerin karşılıklı olarak “dijital ortamda” sürekli ve güvenli bir biçimde gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir.
Niçin e-Devlet ?
Küreselleşmenin hızla ilerlediği ve ekonomik anlamda sınırların ortadan kalktığı bir dünyada, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, Türkiye ile diğer gelişmiş ülkeler arasındaki açığı artırmaktadır.
Türkiye’nin bu açığı kapatabilmesi ve Bilgi Toplumuna ulaşabilmesi için devletin, gelişmiş teknolojiyi kullanması ve yeni bir yapılanmaya gitmesi gerekmektedir. Bu yapılanma modeli, e-Devlet olarak belirtilmektedir.
E-Devlet’in Amaçları
- Devletin şeffaflaşması,
- Devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması,
- Her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması,
- Kurumlar arası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelemesinin önlenmesi,
- Kamunun hizmet verdiği vatandaşların yaşamalarının kolaylaştırılması,
- Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması olarak özetlenebilir.
E-Devlet’in Faydaları
- Zamandan kazanç sağlanacaktır,
- Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır, Memnuniyet artacaktır,
- Ekonomik gelişim desteklenecektir,
- Hayat kalitesi artacaktır,
- Bireysel katılım artacaktır,
- Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır,
- Kamu ile olan işlemler için vatandaşın talep ettiği bilgilere bir noktadan ve doğru şekilde ulaşılacaktır. Böylece insan yanlışları en aza indirilecektir.
- Hem kamu hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlanacaktır. Vatandaşın talebi ön plana çıkacaktır.
- Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak kuvvetlenecektir.
Klasik Devlet ile E-Devlet Karşılaştırması
