Bilgisayarın kullanılmaya başlandığı ilk yıllarda bir ortamdaki bilgisayarları birbirine bağlayarak dosya alışverişi sağlamak amacıyla ağ (network) sistemleri kullanılmaya başlandı. Daha sonra bu ağları da birbirine bağlayarak daha geniş çapta ağ sistemleri kuruldu.
Genişleyen ağdaki bilgisayar sayısı arttıkça dosya almak ve göndermek için aradığımız şeyi nasıl ifade edeceğimizi, nereye yazacağımızı, verilerin nerede saklanacağı ve bunlara nasıl erişeceğimizi belirleyen tüm dünyanın kullanabileceği ortak bir yapıya ihtiyaç duyuldu. Bu nedenle internet ve internet adresleri kavramları ortaya çıktı.
İnternet Nedir?
Birbirine bağlı çok sayıda bilgisayar ve akıllı cihazların bilgi alışverişini yapmalarını sağlayan ve her geçen saniye yeni cihazların kablolu ya da kablosuz olarak eklenmesiyle giderek büyüyen en büyük iletişim ağıdır. Türkçesi “Genel Ağ” olan internet, “arasında” anlamına gelen inter sözcüğü ile “ağ” anlamına gelen network sözcüğünün birleşmesiyle oluşur.
İnternetin ortaya çıkması 1960’lı yılların başında Amerika Birleşik Devletleri ordusuna ait bilgisayarlar arasındaki iletişimi koordine etmek amacıyla başlatılan ARPANET projesinin daha sonraki yıllarda geliştirilmesine dayanmaktadır.
İnternet Adresleri
İnternet sayfalarına ulaşmamız için gerekli olan adreslerdir. URL (Uniform Resource Locator) adı da verilen bu adresleri Google Chrome, Mozilla Firefox, Microsoft Edge, Safari Browser gibi web tarayıcıların adres satırına yazarak açmak istediğimiz web sayfasına ulaşabiliriz.
İnternet Adres Yapısı
Bir internet adresi; iletişim kuralı (protokolü), www, alan adı (domain), site uzantısı, ve ülke kısaltması gibi kısımlardan oluşur.
İletişim Kuralı (Protokol) Nedir?
Bir internet sayfasına hangi yöntemle bağlanılacağını belirten ve adresin başına yazılan ön ektir. Bir internet adresinde mutlaka bulunması gerekir ancak web tarayıcılar iletişim kuralını kendileri otomatik olarak yazarlar.
En sık kullanılan iletişim protokollerini http, https ve ftp olarak sıralayabiliriz. Bu protokollerden önce kullanılan gopher isimli protokol ses, resim ve video gibi içerikleri görüntülemeye pek imkan vermediği için günümüzde popülerliğini yitirmiştir.
Http: İngilizce “Hyper Text Transfer Protocol” kelimesinin kısaltmasıdır. “Üstün Metin Transfer Protokolü” anlamına gelir. Bir kaynaktan dağıtılan ve ortak kullanıma açık olan bilgi sistemleri için kullanılır. İstemci yani bir kullanıcıya ait bilgisayar ile sunucu (server) arasındaki veri alışveriş kurallarını belirleyerek internet sayfalarının görüntülenmesini sağlar.
Https: Http iletişim kuralına İngilizce “Secure” yani “güvenli” kelimesinin kısaltması olan S harfnin eklenmesiyle oluşur. Adresinde https ön eki olan bir internet sitesinin, üzerinde barındırdığı verileri şifreleyerek koruduğunu gösterir. Yani https protokolü ile bir siteye bağlandığınız zaman güvenlik önlemleri daha ağırdır ve bilgileriniz asla başkaları tarafından okunamaz. Bu nedenle ziyaret ettiğiniz sitelerin adreslerini kontrol etmenizde fayda vardır.
Bir web sitesinin https ön ekine sahip olması için SSL adı verilen güvenlik sertifikasına sahip olması gerekmektedir. Bazı web tarayıcılarda Https yazısı yeşil renk ile görünebildiği gibi adresin başında sadece kilit simgesi de yer alabilmektedir.
Ftp: Açılımı File Transfer Protocol olan FTP’ nin Türkçe karşılığı “Dosya Transfer Protokolü” ‘dür. İsminden de anlaşılacağı gibi internete bağlı iki bilgisayar arasında dosya transferini sağlayan bir protokol ve bu işleme hizmet eden uygulamaya verilen isimdir. Genellikle internet sitesi sahipleri yazı, resim, video gibi dosyaları sitelerine göndermek için FTP uygulamalarını kullanırlar.
World Wide Web (www) Nedir?
Türkçe “Dünya Çapında Ağ” anlamına gelen World Wide Web, kısaca www veya web kelimesi ile ifade edilir. Birbirine bağlı internet sayfalarından oluşan bir sistemdir. Bu internet sayfalarına web tarayıcı denilen bilgisayar programları ile erişilir. 1991 yılında Tim Berners Lee tarafından bulunmuştur.
Alan Adı (Domain)
Alan adları yani domainler bir web sitesinin internetteki adıdır. Alan adları sitenin adresinde uzantıdan önce gelir.
Alan adı olmadan bir internet sitesine yalnızca sayılardan oluşan 11-12 haneli IP adresini yazarak girilebilir. Tüm web sitelerinin belirli ve sabit bir IP adresi vardır. Ancak akılda kalması için alan adları kelimelerle ifade edilmiştir.
Alan adları yani domainler satın alınamaz. Ancak bu hizmeti veren domain ya da hosting firmalarından en az 1 yıl ve en fazla 10 yıllığına kiralanabilir.
Bir alan adında ç,ğ,ı,ö,ü,ş gibi Türkçe karakterler eskiden kullanılamıyordu ancak günümüzde kullanılabilmektedir ancak yurt dışından yapılacak ziyaret sayısını azaltacağından pek tercih edilmemektedir. Ayrıca tire (-) dışında noktalama işareti ve semboller de alan adlarında kullanılmamaktadır.
Site Uzantıları
Bir web sitesinin hangi türde içerikler sunduğunu belirten genellikle üç harften oluşan kısaltmalardır. Alan adı ile uzantı arasına nokta isareti (.) konularak bu iki yapı birbirinden ayrılır.
Dünyanın en çok tercih edilen site uzantısı .com dur. Ardından .net gelir. En çok kullanılan site uzantılarına ait bilgiler şu şekildedir;
.com (commerical): Genellikle ticari yani kar amacı güdülen siteler için kullanılır.
.net (network): İnternet, iletişim ağları ve teknoloji içerikli siteler için kullanılır.
.org (organization): Vakıf, dernek ve hayır kurumu gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlara ait siteler için kullanılır.
.edu (education): Üniversite ve akademi gibi eğitim kurumlarına ait siteler için kullanılır.
.k12 (Kindergarten ve 12th grade): Okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise seviyesindeki okullara ait siteler için kullanılır. Kindergarten; 4-6 yaş aralığında okula başlayan çocukları temsil ederken 12thgrade veya grade 12 ise 12.sınıf anlamına gelmektedir.
.gov (goverment): Devlete bağlı kurum ve kuruluşlara ait siteler için kullanılır. Devlete ait olmayan kuruluşların kullanması yasaktır.
.mil (military): Sadece ordu ve askeri kuruluşlara ait sitelerde kullanılır.
.info (information): Bilgi siteleri için kullanılır.
.biz (business): İş ile ilgili siteler için kullanılır.
.int (intergovermental): Devletlerarası işbirliğine dayalı kuruluşlara ait sitelerde kullanılır. (Ör: NATO gibi…)
Ülke Kısaltmaları
Bir sitenin hangi ülke için yayın yaptığını gösteren genellikle iki harften oluşan coğrafi kodlardır. Ülke kısaltmaları web sitesi adreslerinde en sonda bulunur ve önünde nokta işareti vardır. Bazı ülkelere ait kısaltmalar şu şekildedir;
.tr : Türkiye
.us : ABD
.ru : Rusya
.uk : İngiltere
.jp : Japonya
.de : Almanya
.fr : Fransa
.be : Belçika
.br : Brezilya
.cn : Çin
.sy : Suriye
.nl : Hollanda
NOT: Sonu .tr ile biten tüm siteler Türkiye için hizmet veren web siteleri olmakla beraber .pol.tr, .bel.tr ve .av.tr gibi sadece Türkiye’ye ait site uzantıları da mevcuttur. .pol.tr uzantısı polis, emniyet teşkilatı için, .bel.tr uzantısı Belediye teşkilatları için, .av.tr uzantısı Türkiye Barolar Birliğine kayıtlı avukatlar için ayrılmıştır.
İnternet Sayfalarına Nasıl Erişilir?
İnternet sayfalarının içeriği, sunucu bilgisayarlarda saklanan dosyalardan oluşur. Her sunucuya, internet üzerinden erişmek için bir IP adresi atanmıştır. Benzersiz olan bu IP adresi, sunucunun internetteki yerini belirler ve kullanıcıların doğru dosyalara ulaşmasını sağlar.
Kullanıcılar Bu Dosyalara Nasıl Erişir?
1.Adım: Kullanıcılar bir web tarayıcısı kullanarak web adresini (örneğin, www.bilisimle.com) girerler.
2. Adım: Girilen adres, DNS (Alan Adı Sistemi) tarafından sunucunun IP adresine dönüştürülür.
3.Adım: Tarayıcı, IP adresini kullanarak doğru sunucuyla iletişim kurar.
4.Adım: Tarayıcı, istediğiniz sayfanın içeriğini (dosyalarını) sunucudan talep eder.
5.Adım: Sunucudan gelen dosyalar, tarayıcı tarafından işlenir ve kullanıcıya bir internet sayfası olarak gösterilir.
IP Adresi Nedir?
IP adresi, internete bağlı her cihazın sahip olduğu benzersiz bir sayısal kimliktir. Bu adres, cihazların birbirlerini bulmasına ve veri alışverişi yapmasına olanak sağlar. Aralarına nokta konarak ayrılan 4 sayının birleşmesi ile oluşan IP adresinde her parça 1 ile 255 arasında bir değer alır. Örneğin, “123.45.67.89” ve “232.11.97.130” birer IP adresidir.
Neden Adreslerde IP Yerine www ile Başlayan Adresler Kullanılır?
Kolaylık: IP adresleri genellikle karmaşık ve hatırlaması zordur (örneğin, 192.168.0.1 gibi). Bu nedenle insanlar için daha kolay hatırlanabilir alan adları (örneğin, www.google.com) kullanılır.
Marka ve Tanıtım: Alan adları, markaların kimliğini ve kolay erişilebilirliğini artırır.
Bu sistem, internet üzerindeki veri akışını düzenli ve erişilebilir hale getiren temel bileşenlerden biridir.
