Gizlilik ve Güvenlik Nedir?
Gizlilik, kişisel bilgilerin izinsiz erişim, paylaşım veya ifşadan korunmasını ifade eder. Güvenlik ise bu korumayı sağlamak için kullanılan araçlar, yöntemler ve politikaları kapsar. Bilişim dünyasında gizlilik ve güvenlik, bireylerin hem fiziksel hem de dijital varlıklarını koruma altına alır.
Gizlilik Açısından Önemli Olan Bileşenler
Kişisel Veriler: Ad, soyad, T.C. kimlik numarası, adres, telefon numarası, araç plakası, konum gibi şahsi bilgilerimizdir.
Finansal Bilgiler: Banka hesap numaraları, kredi kartı bilgileri, PIN kodları gibi banka ve banka uygulamalarına giriş bilgilerimizdir.
Dijital Kimlik Bilgileri: E-posta adresleri, kullanıcı adları, sosyal medya hesapları ve şifreler (parolalar) gibi internet ve bilgisayar ortamında kullandığımız bilgilerdir.
Davranış Verileri: İnternet alışkanlıkları, ilgi alanlarımız, tarama geçmişi, tıklama verileri gibi internet, uygulama ve oyun yazılımları kullanırken yaptığımız işlemlerdir.
Gizli Bilgi ile Paylaşılabilir Bilgi Arasındaki Fark
Gizli Bilgi Nedir?
Gizli bilgi, kişinin kendisinden başkasının bilmemesi gereken fakat mecbur kalınırsa yalnızca sahibinin rızasıyla paylaşılabilecek özel verilerdir. Örneğin: Kimlik ve finansal bilgiler, özel mesajlar, fotoğraflar, videolar ve belgeler.
Paylaşılabilir Bilgi Nedir?
Paylaşılabilir bilgi, kişinin kontrolünde herkese açık hale getirilen ve onunla ilgili olumsuz bir izlenim vermemesi gereken verilerdir. Örneğin: Genel ilgi alanları, hobiler ve yetenekler.
Gizli kalması gereken bilgi ile paylaşılması gereken bilgi ayrımını yapmak, kişisel gizliliği korumak için kritik öneme sahiptir.
Kişisel Bilgi ve Korunması
Kişisel Bilgi Nedir?
Kişisel bilgi, bir bireyi tanımlayan veya tanımlanmasına yardımcı olan tüm verilerin birleşmesiyle oluşur.
Kişisel Verilerin Kanun ile Korunması
Ülkemizde bilgi verdiğimiz tüm kurumlar 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında bilgilerimizi korumaktadırlar. Bu kanun, bilgilerimizin izinsiz kullanımını engellemeyi amaçlar. Ayrıca bu yasa ile kişiler, verilerinin nasıl kullanılacağını öğrenme, yanlış bilgilerin düzeltilmesini talep etme ve gerektiğinde verilerinin silinmesini isteme haklarına sahiplerdir. (https://mevzuat.gov.tr)
Gizlilik ve Güvenlik Önlemleri
1- İnterneti ve Uygulamaları Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Sahte Kimliklere Karşı Dikkatli Olun: Gerçek olmayan dijital profillere ve kişilere karşı tetikte olun.
Siber Zorbalığa Karşı Önlem Alın: Zorbalık yapanları engelleyin ve durumu gerekli platformlara bildirin.
Saygılı Davranışları Benimseyin: Çevrimiçi ortamda nezaket ve etik değerlere bağlı kalın.
Tanımadığınız Kişilerle İletişimden Kaçının: Kötü niyetli bireylerden uzak durarak kişisel bilgilerinizi güvende tutun.
2- Bilgi Paylaşımı Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Paylaşacağınız Platformun Güvenilirliğini Kontrol Edin: Sosyal medya, forumlar veya web siteleri üzerinden bilgi paylaşmadan önce platformun güvenli olduğundan emin olun ve adresinin https protokolüyle (SSL-Güvenlik Sertifikası) başlayan sitelerde bilgi paylaşmaya özen gösterin.
Her Bilgi Doğru Olmayabilir: İnternette yer alan bilgilerin doğruluğunu farklı kaynaklardan teyit edin ve ona göre paylaşımlar yapın.
Başkalarının Bilgilerini Paylaşmayın: Etik kurallar gereği başkalarına ait bilgileri izinsiz paylaşmaktan kaçının.
Etik İlkeleri Göz Önünde Bulundurun: Paylaşımlarda saygı, nezaket ve gizlilik ilkelerine uyun.
3- Yazılım Yüklerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Yazılım lisansının sahibi olan üreticinin resmi sitesinden indirme yapın.
- İndirmeden önce yazılımla ilgili yorumları ve puanları inceleyin.
- Antivirüs programları ile tarama yapın ve cihazınızı koruyun.
- Kurulum sırasında, başka programlar yüklemeniz teklif edilebilir. Bunları kabul etmeden önce kutucukları kaldırın.
4- Güvenli Giriş ve Hatırlatma Bilgileri
- Güçlü şifre oluşturun.
- İki faktörlü doğrulama kullanın.
- Unutmanız durumunda kolayca kurtarma sağlayacak güvenlik soruları oluşturun.
- Telefon ve e-posta doğrulamalarınızı etkinleştirin.
- Şifrenizi en az 3 ayda bir değiştirin.
- Kendi bilgisayarınız dışında bir cihazdan oturum açtığınızda “Beni Hatırla” butonuna tıklamayın ve oturumu kapatmayı unutmayın.
Bilgisayar, telefon, tablet gibi cihazlarınıza açılış parolaları oluştururken ve e-posta hesabı, internet bankacılığı, sosyal medya, forum ve oyun siteleri gibi platformlarda üyelik ve hesap açarken tahmin edilmesi zor ve benzersiz olan güçlü şifreler oluşturun.
Etkinlik Zamanı
Güçlü şifre oluşturma konusuna geçmeden önce, Google ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ‘nun işbirliği ile hazırlanan “İnternot olmaya var mısın?” oyununu aşağıdaki “Haydi Başlayalım” butonuna tıklayarak oynayabilirsiniz.
Bu oyunla, Bilişim Etiği, Siber Zorbalık, Siber Tuzaklar, Dijital Ayak İzi, Bilginin Doğruluğu ve Gizlilik ve Güvenlik konularında öğrendiklerinizi eğlenceli bir şekilde test edebilirsiniz.
Güçlü Şifre Nedir ve Nasıl Oluşturulur?
Tahmin edilmesi kolay olmayan ve deneme yanılma yoluyla ele geçirilme ihtimali oldukça zor olan şifrelere güçlü şifre (güçlü parola) denir.
Güçlü Şifrelerin Özellikleri
- En az 12 karakter uzunluğunda olmalıdır. Karakter sayısı arttıkça şifrenin güçlülüğü de artar.
- Büyük ve küçük harfler, rakamlar ve özel karakterler (“?, @, !, #,+, -, *, %) içermelidir.
- Ad, soyad, doğum tarihi, yıl, kullanıcı adı, e-posta, okul ve telefon numarası gibi kişisel bilgiler içermemelidir.
- Tahmin edilmesi ve deneme-yanılma yoluyla bulunması çok zor ve benzersiz olmalıdır.
- Rastgele ve karmaşık karakterlerden oluşmalıdır.
- Sözlükte yer alan kelimeler açıkça şifrede kullanılmamalıdır.
- Tahmin edilebilir kısaltmalar kullanılmamalıdır.
- Tekrarlayan harfler ve rakamlar kullanılmamalıdır.
- Klavyede yan yana olan tuşlar kullanılmamalıdır. (Örneğin; QWERTY ya da ASDFG gibi)
- Ardışık sayı ve harfler kullanılmamalıdır. (Örneğin; 45678 ya da DEFGH gibi)
- En az 3 ayda bir düzenli olarak değiştirilmelidir.
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri
1- Birbirine benzeyen harf ve rakamları değiştirerek kullanabilirsiniz.
Örneğin; “a” yerine “@”, “A” yerine “4”, “B” yerine “8”, “i, I, L” yerine “1 veya !”, “S” yerine “5”, “O” yerine “0”, “g” yerine “9”, “Z” yerine “2”, “Ş” yerine “$”, “t” yerine “+” kullanmak gibi.
Bu yolla anlamlı ve unutmayacağınız bir kelimeyi güçlü bir şifre haline getirebilirsiniz. Örneğin; Bilisimle kelimesini 81Li5!M1e şeklinde değiştirebilirsiniz.
2- Sizin için anlamı olan özel cümleleri şifre olarak kullanabilirsiniz.
Örneğin; “Bu Gün Şeker Bayramı” cümlesini “8Ugun$eKeR8@yRam1” olarak şifreye çevirebilirsiniz.
3- Sadece sessiz harf ya da sadece sesli harf kullanarak şifreler oluşturabilirsiniz.
Örneğin; “Başak Yılmaz” isminin sessiz harfleriyle “8$kY1m2” şifresine dönüştürebilirsiniz.
4- Bir kelimeyi tek rakam veya sembolle ifade edebilirsiniz.
Örneğin; “Bir”, “Tek” kelimelerini “1” rakamıyla, “Gül” kelimesini 🙂 sembolleriyle “Güç” kelimesini “G3” karakterleriyle göstermek gibi.
5- Atatsözü ve deyimleri şifre olarak kullanabilirsiniz.
Örneğin; “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.” atasözünü “1Env,2Esv” olarak şifre haline getirebilirsiniz.
6- Belirli bir parola bulup bu parolanın sonuna hangi platformda kullanacaksanız onunla ilgili bir harf, rakam veya sembol kullanabilirsiniz.
Örneğin; “Şifrem” kelimesinden “$!fReM” parolasını oluşturup e-mail hesabınızda “m@1L$!fReM”, İnstagram hesabınızda “!n5+@9RaM$!fReM” gibi güçlü parolalar kullanabilirsiniz.
7- Online güçlü şifre oluşturucularla rastgele güçlü bir şifre oluşturabilirsiniz.
Örneğin; Eset, Avast, Microsoft, Google gibi yazılım üreticilerinin “Güçlü Şifre Oluşturucu” hizmetlerini kullanabilirsiniz.
Bir Şifreyi Kırmak Ne Kadar Sürer?
Günümüzde dijital dünyanın güvenliği, kullanılan şifrelerin güçlü olmasına bağlıdır. Ancak, bir şifrenin ne kadar güçlü ve güvenli olduğunu anlamak için onu kırmanın ne kadar süreceğini değerlendirmek te önemlidir.
Hacker olarak adlandırılan kötü niyetli kişiler şifreleri kırmak için güçlü donanım ve yazılımlara sahip bilgisayarlar kullanırlar. Bu bilgisayarların kullandığı grafik işlemci (GPU) ne kadar güçlüyse parolaların ele geçme süresi de o oranda hızlıdır.
Şifre kırma süresi, şifrenin uzunluğu, karakter çeşitliliği ve kullanılan yöntemlere göre değişiklik gösterir. Aşağıdaki tablo, farklı şifre türlerinin kırılma sürelerini göstererek karmaşık şifrelerin önemini gözler önüne sermektedir.
Yukarıdaki tablo Hive Systems’in 2024 yılında 12 adet RTX 4090 grafik işlemci kullanan bir sistemin, farklı karakter türlerinden oluşan şifreleri ne kadar sürede kırabileceğini test ettikleri araştırma sonuçlarını göstermektedir.
Örneğin, sadece 8 rakamdan oluşan bir şifre 37 saniyede, sadece küçük harflerden oluşan bir şifre 22 saatte kırılabilirken, tüm karakter türlerini içeren bir şifre en kötü senaryoda 7 yılda kırılabiliyor.
Şifrenizin ne kadar güvenli olduğunu öğrenmek için önce karakter sayısını belirleyin, ardından karakter çeşitliliğini analiz edin ve tabloya bakarak süresini kontrol edin. Ancak unutmayın, daha güçlü sistemler bu süreleri önemli ölçüde azaltabilir!
Sonuç
Gizlilik ve güvenlik, dijital dünyada kişisel bilgilerimizin korunması için hayati öneme sahiptir. Ancak bu önlemler, yalnızca bireylerin bilinçli adımlarıyla etkili olabilir. Sahte kimliklerden uzak durmak, güçlü şifreler oluşturmak ve bilgi paylaşımında etik kurallara uymak, güvenli bir dijital yaşam için temel gerekliliklerdir. Unutmayın, gizliliğin ve güvenliğin ilk adımı sizin elinizde!
